Planten op vakantie in Nederland
FLORONPlanten die zich niet zelfstandig in Nederland kunnen handhaven, maar alleen hier worden aangetroffen dankzij de aanvoer van zaden uit het buitenland, worden adventieven genoemd. Een aantal weet zich blijvend in Nederland te vestigen. Deze blijvers heten neofyten. Ieder jaar wordt de Nederlandse flora verrijkt met enkele tientallen nieuwe adventieven en neofyten. Dat zijn veelal soorten uit Zuid-Europa. Door de klimaatverandering voelen steeds meer van deze zuidelijke soorten zich hier thuis. Vakantiegangers zijn erg verdienstelijk in de noordelijke verspreiding van zuidelijke soorten.
In verre vakantieoorden kunnen zaden die aan kleren of schoenen kleven gemakkelijk door mensen worden meegenomen en bijvoorbeeld in de auto terechtkomen. Mensen die na hun vakantie hun auto schoonmaken hoeven niet verbaasd te zijn als er een jaar later Zuid-Europese planten tussen de stoeptegels groeien. Met name door het uitkloppen van automatten en het wegspuiten van aangekoekte modder in wielkasten en op banden komen de zaden op straat terecht. Spaanse dravik (Anisantha madritensis), Stijf hardgras (Catapodium rigidum) en Straatwolfsmelk (Euphorbia maculata) zijn soorten die zo vaste voet op Nederlandse grond hebben gekregen. Uiteraard gebeurt het ook weleens dat mensen bewust zaden van mooie planten meenemen voor thuis in de tuin.
Zuid-Europese plantenzaden kunnen op vele andere manieren ons land bereiken. In Nederlandse tuincentra worden veel planten verkocht die in Zuid-Europa gekweekt zijn. Menig onkruid vindt een lift als verstekeling in een pot. Die containerplanten leggen zo fikse afstanden af naar alle hoeken van de wereld. Bij aankopen in tuincentra krijgen plantenliefhebbers zo extra onkruiden cadeau. Sommige van deze containerplanten verwilderen in de Nederlandse natuur, zoals Zuidelijke brandnetel (Urtica membranacea) en Straatwalstro (Galium murale). Een voorbeeld van een andere route is Getande wikke (Vicia serratifolia). Dit plantje werd afgelopen voorjaar bij Neeltje Jans gevonden bij de finish van de eerste etappe van de Tour de France 2015. Zeer waarschijnlijk is wat zaad van deze plant van een Franse vrachtwagen afgevallen toen die bij de finish geparkeerd stond. Via (vracht)schepen worden vele soorten planten de Nederlandse havens binnen geloodst. Havens en overslagbedrijven zijn vanouds bekende vindplaatsen voor adventieven.
De relatief milde winters van de laatste jaren maken het voor steeds meer Zuid-Europese soorten mogelijk om in Nederland te overleven. Daarnaast wordt de warmte in stenige biotopen beter vastgehouden, waardoor het in stedelijk gebied vaak een paar graden warmer is dan in het buitengebied. Menig zuidelijke soort heeft het prima naar de zin in de Nederlandse steden, maar ook daarbuiten worden steeds meer zuidelijke planten waargenomen.
Zijn die nieuwe soorten een probleem voor de natuur in Nederland? Nee, meestal niet. Veel soorten verdwijnen normaal binnen een aantal jaar weer en anderen vinden een bescheiden bestaan tussen de Nederlandse flora. Zuid-Europese soorten blijken eigenlijk zeer zelden tot problemen te leiden, omdat ons kikkerlandje toch net iets te koud is om de concurrentie met inheemse planten aan te kunnen. Wat wel zou helpen is dat mensen in de gaten houden dat hun Zuid-Europese souvenirs niet verwilderen en ze te verwijderen zodra ze merken dat de plant buiten de tuin gaat woekeren.
Tekst: Leonie Tijsma, Ruud Beringen & Baudewijn Odé, allen FLORON
Foto's: Andreas Wittlinger, Pixabay; Pieter Stolwijk; Baudewijn Odé, FLORON