Eikenprocessierups uit ei op 31 maart 2017 in Mill

Verwachting: eikenprocessierupsen eerste week april uit ei

Hellingman Onderzoek en Advies, Kenniscentrum Eikenprocessierups, Wageningen University
11-MRT-2018 - Door de komende zeer warme periode verwachten we dat de eerste eikenprocessierupsen in de eerste week van april al uit het ei gaan komen. Uit een analyse van diverse eipakketjes blijkt dat de rupsen in de eitjes in goede conditie zijn. Door een lange vluchtperiode van de vlinders in 2017 zullen de eitjes gespreid uitkomen.

Elk jaar verzamelen we eipakketjes van de eikenprocessierups om de conditie van de rupsen te kunnen beoordelen en een inschatting te maken van de verwachte uitkomstdatum van de rupsen. Henry Kuppen van Terra Nostra, Roel Timmerman van Timmerman Groenvoorziening BV en Ad van Bruggen van Biocontrole BV hebben eipakketjes verzameld. De pakketjes zijn één voor één opengesneden en onder de microscoop bekeken. Daaruit bleek dat de rupsen in goede conditie verkeren. Bij het openmaken van de eipakketjes begon een aantal rupsen direct een weg naar buiten te vreten en andere kropen meteen uit het ei.

Eikenprocessierups in het ei, wachtend op het moment dat de omstandigheden goed genoeg zijn om uit het ei te kruipen

Eikenprocessierups kruipt direct uit het ei nadat het ei is opengesneden om de conditie en ontwikkeling van de rupsen te bepalenDe rupsen in de eitjes verschillen van kleur. Het kleurverschil geeft aan dat de eitjes op verschillende tijdstippen zijn afgezet. Rupsen die oranje van kleur zijn, zullen eerder uitkomen dan de rupsen die nog gelig zijn. Deze moeten nog bijkleuren. Daartussenin zijn er rupsen die lichtoranje zijn.

Eerste week van april uit het ei

Het moment waarop de eerste eikenprocessierupsen uit hun ei komen, is sterk afhankelijk van de temperatuurontwikkeling in maart. De komende 14 dagen worden temperaturen ruim boven de normaal verwacht. Als we hiermee rekening houden dan verwachten we dat de processierupsen die nu al oranje zijn in het midden van het land in de eerste week van april al uit het ei komen. In het zuiden kan dat enkele dagen eerder zijn. Het is nog wel onduidelijk of de recente vrieskou de uitkomstdatum heeft beïnvloed. 

De eerste rupsen die net beginnen te verkleuren zullen vermoedelijk een week later volgen. De rupsen die nog transparant geel zijn (ongeveer een derde van alle rupsen) zullen een paar weken later volgen. Deze spreiding in verwachte uitkomstdatum is te wijten aan de lange vluchtperiode van de vlinders in 2017. De meerderheid van de eitjes zal naar verwachting en afhankelijk van de temperatuur rond eind april uitkomen.

De verspreide uitkomst heeft ook consequenties voor het beheer. Het kan zijn dat er nog rupsen uitkomen wanneer een groot deel al bijna in het derde larvestadium verkeert. De laatste jaren zien we steeds meer een spreiding in de uitkomst van de rupsen met het gevolg dat er steeds meer sprake is van latere nestvorming.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.
Beoordeling van de rupsen (Bron: Silvia Hellingman)

Kwetsbare periode

De rupsen gaan na uitkomst nog door een kwetsbare periode. In deze fase worden ze veelvuldig door vogels gegeten, maar ook door insecten die in het voorjaar op zoek gaan naar voedsel zoals mieren, wantsen en lieveheersbeestjes. De afgelopen jaren hebben ze bewezen dat vorst in april en mei geen nadelige consequenties heeft en dat zij ook langdurig zonder voedsel kunnen overleven. Of ze lang op voedsel moeten wachten hangt af van de boom waarop ze uitkomen. Op basis van de temperatuursommodellen van De Natuurkalender verwachten we dat de eerste zomereiken in de tweede week van april in blad gaan komen. Rond 26 april verwachten we dat de helft van de eiken de eerste bladeren krijgen. De laatste bomen krijgen echter pas in de eerste week van mei hun blad.

Meer informatie

Tekst: Kenniscentrum Eikenprocessierups, Silvia Hellingman, Biocontrole Onderzoek en Advies, Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto's: Henry Kuppen (leadfoto: uikomen van eikenprocessierupsen); Silvia Hellingman
Film: Silvia Hellingman