Tapijt van Soliva sessilis

Nieuwe plantensoort met venijnige stekels in gras van campings

FLORON
13-APR-2018 - Soliva sessilis, een nieuwkomer in de Nederlandse flora, is recent op verschillende campings langs de kust aangetroffen. Deze kleine, groene plant is mogelijk invasief en de zaden kunnen leiden tot huidirritatie onder blote voeten. De soort heeft nu nog een relatief bescheiden verspreiding in Nederland, maar er is een kans dat ze ook naar gazons en sportvelden uitbreidt. Hoe gaan we hiermee om?

Soliva sessilis, ook wel bekend onder de naam Soliva pterosperma, komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika. In Argentinië, Uruguay en zuidelijk Brazilië staat ze vooral op braakliggende terreinen en verstoorde bodems. Verder groeit de plant langs wegen, paden en bermen. Via de wolindustrie is Soliva sessilis in Zuid-Europa beland, vanwaar ze recent een opmars maakt richting het noorden. Tenten, campers en caravans zijn op het moment de grootste verspreiders van de zaden. Tegenwoordig is deze soort kosmopoliet en komt ze ook in Noord-Amerika, Australië en delen van Zuid-Afrika en Azië voor.

Kenmerkend is het rood aangelopen hart van het rozet

Herkenning

Soliva sessilis is een éénjarige plant uit de Composietenfamilie (Asteraceae). Ze ontkiemt vooral in het vroege voorjaar en begint als rozet, waarbij de plant tijdens de groei erg laag blijft. De jonge, niet-bloeiende rozetten kunnen vegetatief worden verward met varkenskerssoorten (Coronopus), kamille (Matricaria) en Kamilleknopje (Cotula australis). Een kenmerk is dat Soliva sessilis in het hart vaak rood aangelopen is waarbij de bladeren relatief lang gesteeld zijn en de bladvertakkingen steeds tegenoverstaand zijn. Als de vlakliggende stengels groeien, ontstaan in het hart van het rozet en de bladoksels de bloeiwijzen. De bloeiwijzen bestaan uit vele door een omwindsel omgeven buisbloemen waarbij de randbloemen ontbreken. De planten bloeien ongeveer vanaf begin april tot juli. De zaden hebben een relatief lange stekel. Hierdoor blijven ze makkelijk kleven aan allerlei materialen als kleding, tentdoek en schoenen, maar ook aan de vacht van (huis)dieren. Op deze manier wordt de plant makkelijk door menselijke activiteit verspreid.

Campings

In 2016 werd de eerste vondst in Nederland door een Vlaamse florist gemeld op een camping bij Cadzand. In België was Soliva sessilis al langer bekend als woladventief, omdat ze zich heel goed aan schapenvacht kan hechten, maar recent werd ze hier naar aanleiding van vondsten op campings langs de Vlaamse kust als campingadventief bestempeld. In Nederland waren we toen niet bekend met het fenomeen campingadventieven. In het vroege voorjaar van 2017 zijn diverse floristen gestart om Nederlandse campings te bezoeken met name langs de kust waarbij Soliva sessilis op tal van plaatsen werd gevonden. De soort is nu bekend in meer dan 30 uurhokken en op de verspreidingskaart op de NDFF-Verspreidingsatlas is te zien dat de soort bezig is met een heuse inburgering.

Eigenlijk kunnen we hier niet spreken van echte campingadventieven, omdat adventieven vaak maar kort standhouden en meestal eenjarig zijn. Beter is om hier te spreken over campingneophyten. Neophyten zijn soorten die na 1950 ingeburgerd zijn en dus ook echt standhouden.

De zaden van Soliva sessilis hebben lange, scherpe stekels

Invasieve exoot

Van alle campingneophyten is Soliva sessilis vooralsnog de enige soort met een vervelende bijsmaak. Na de bloei verschijnen namelijk de zaden met een venijnige stekel. Als je 's zomers op blote voeten over het gras loopt waartussen deze planten groeien, is dat niet alleen pijnlijk, maar ook zeer onaangenaam omdat de stekels van de zaden kunnen leiden tot lichte huidontstekingen. In Australië zijn gevallen bekend dat die ontstekingen zelfs een huidziekte kunnen veroorzaken onder de naam bindii dermatitis.

Op de campings staat ze met name op de seizoenplaatsen waar ze vaak dikke matten kan vormen op zowel de kale plaatsen als in het gazon. Andere plantensoorten kunnen hier weggeconcurreerd worden.

De snelle verspreiding en de sterke concurrentiekracht geven Soliva sessilis een mogelijk invasief karakter. Verwacht wordt dat deze soort zich mogelijk binnen tien jaar behoorlijk over Nederland zal verspreiden en dan zeer waarschijnlijk ook buiten de bekende campingterreinen. Op andere continenten komt de plant ook veel voor in gazons van parken en sportvelden. De problemen zijn momenteel in Nederland nog zeer bescheiden qua verspreiding en meldingen van huidontstekingen. Het is belangrijk de mogelijke negatieve gevolgen te ondervangen voordat de verspreiding een omvang heeft die niet meer te hanteren is.

Soliva sessilis kan dikke matten vormen

Bestrijding

Dit voorjaar wordt met name ook op campings in het binnenland naar deze soort uitgekeken om de verspreiding beter in kaart te brengen. Daarbij is het van belang een open discussie te houden over mogelijke vervolgmaatregelen waarbij campingeigenaren en andere partijen worden betrokken! Bij bestrijding wordt nu gedacht aan mechanisch verwijderen vóór de zaadzetting of zelfs licht afgraven van die delen waar de plant opkomt. Nazorg is nodig om uit te sluiten dat de soort opnieuw opkomt. Voor nu is het belangrijk dat mensen uitkijken naar Soliva sessilis. Geef jouw waarnemingen door via de NDFF Verspreidingsatlas of Waarneming.nl en draag bij aan het in kaart brengen van deze potentieel zeer vervelende campingneofiet.

Tekst en foto's: Sipke Gonggrijp