Provincie Gelderland maakt zich sterk voor bedreigde Zwartblauwe rapunzel

De Zwartblauwe rapunzel is een Centraal-Europese plantensoort met een relatief klein verspreidingsgebied. De Nederlandse groeiplaatsen liggen aan de uiterste noordwestgrens van het areaal. Binnen Nederland beperkt de verspreiding zich tot het oosten en zuiden. In Drenthe komt Zwartblauwe rapunzel hoofdzakelijk voor in beekdalgraslanden; in Zuid-Nederland is het juist een bossoort. In het tussenliggende gebied groeit de soort zowel in loofbossen als in hooilanden. Zwartblauwe rapunzel groeit vaak samen met Slanke sleutelbloem en Bosanemoon.

Prioritaire soort

Zwartblauwe rapunzel verdwijnt rap uit het Nederlandse landschap. Belangrijke oorzaken zijn biotoopverlies, veranderingen in het bosbeheer en vermesting van graslanden. Om het tij te keren, zijn de afgelopen jaren in Drenthe en Noord-Brabant al reddingsprojecten gestart.

Ook in Gelderland is de soort sterk achteruitgegaan. Dit was aanleiding voor de Provincie Gelderland om de Zwartblauwe rapunzel aan te wijzen als prioritaire soort in het programma 'Actieve soortenbescherming Gelderland'. Voor 1990 was de Zwartblauwe rapunzel bekend uit 35 uurhokken (5 bij 5 kilometer). Na 1990 zijn er nog maar waarnemingen uit negen uurhokken bekend; een schrikbarende achteruitgang van maar liefst 75%! Met name rondom Winterswijk verdwenen alle populaties.

Actuele situatie

Alhoewel de kennis van de verspreiding van de Zwartblauwe rapunzel dankzij de inventarisaties van floristen behoorlijk actueel was, ontbrak van de meeste populaties informatie over de omvang en vitaliteit. In opdracht van de Provincie Gelderland bracht FLORON in 2019 de huidige situatie nauwkeurig in beeld. Momenteel zijn er in Gelderland nog tien populaties verdeeld over vier gebieden. Twee populaties zijn voldoende groot en vitaal om levensvatbaar te zijn. De overige acht zijn te klein en niet vitaal en zullen zonder gerichte maatregelen op den duur verdwijnen.

Hoe verder?

In het onderzoeksrapport zijn voor iedere populatie beheeradviezen voorgesteld. In 2020 zal worden bekeken welke maatregelen ter versterking en veiligstelling van de meest bedreigde groeiplaatsen wenselijk en uitvoerbaar zijn. Deze maatregelen kunnen variëren van aangepast beheer van de groeiplaatsen tot het versterken van kleine, genetisch zwakke populaties. De Provincie Gelderland maakt dit jaar een begin met de uitvoering van maatregelen. Hopelijk lukt het om de Gelderse Zwartblauwe rapunzel te behouden en de bestaande populaties te versterken tot vitale en toekomstbestendige groeiplaatsen.

Tekst: Wilbert Bosman, Ruud Beringen & Leonie Tijsma, FLORON
Foto's: Wilbert Bosman