Voorkom verspreiding van (invasieve) exoten bij kampeeractiviteiten!

Het onbedoeld meeliften van uitheemse (soms invasieve) soorten vormt een risico voor de natuur, economie en in enkele gevallen de volksgezondheid. In dit artikel beschrijven wij de resultaten en praktische adviezen voor kampeerders, voortkomend uit een onderzoek naar meelifters door kampeeractiviteiten (uitgesloten watersportactiviteiten). Dit onderzoek is uitgevoerd door verschillende partners van het Nederlands Expertise Centrum-Exoten (NEC-E) in opdracht van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA).

Hoe komen de meelifters hier, en wat zijn de gevolgen?

Door middel van een uitgebreide literatuurstudie en samenwerking tussen ecologen van Stichting Bargerveen, FLORON en de Radboud Universiteit, hebben we onderzocht hoe uitheemse soorten ons land via kampeerders kunnen bereiken. Belangrijke meeliftroutes bleken bijvoorbeeld in of aan auto’s, caravans, tenten en kleding, maar ook via meegenomen brandhout. Het onderzoek laat zien dat er 148 uitheemse soorten zijn die kunnen meeliften met kampeeractiviteiten en die zich in Nederland kunnen vestigen. Het gaat hierbij voornamelijk om vaatplanten (95 soorten) en insecten (42 soorten), maar ook kreeftachtigen, paddenstoelen, pathogenen en weekdieren kunnen met kampeerders meeliften. Van de 148 geïdentificeerde potentiële meeliftersoorten wordt van 36 soorten aangenomen dat deze negatieve effecten hebben bij vestiging in Nederland. Deze 36 soorten zijn in potentie schadelijk voor andere plant- en diersoorten en/of de mens. De belangrijkste ecologische effecten zijn verdringing van inheemse planten (20 uitheemse plantensoorten), vraatschade aan bomen (4 uitheemse insectensoorten) en predatie/sterfte van diersoorten (1 insect, 1 kreeft en 1 ziekteverwekker). Schade aan planten, bomen en dieren vertaalt zich in 6 gevallen ook naar schade in land- en bosbouw en voedselproductie. Ook zijn er twee muggensoorten, de Aziatische tijgermug (Aedes albopictus) en de gele koortsmug (Aedes aegypti), die onder andere de ziektes knokkelkoorts en gele koorts verspreiden in hun oorspronkelijke leefgebied en die mee kunnen liften met kampeerders. Andere gezondheidseffecten beperken zich tot het veroorzaken van ontstekingen (naaldzaadbloem - Soliva sessilis), een allergische reactie (dennenprocessierups - Thaumetopoea pityocampa), en brandwonden (Perzische berenklauw - Heracleum persicum en Sosnowsky’s berenklauw - Heracleum sosnowskyi).

Onze studie laat zien dat uit Duitsland, Engeland, Frankrijk, Marokko, Spanje en Zweden de meeste soorten kunnen meeliften. Landen met zowel veel Nederlandse kampeerders als met veel soorten die mee kunnen liften zijn Duitsland, Frankrijk en Spanje en in mindere mate België en Italië. Dit zijn daardoor de grootste risicolanden.

Wat kunnen kampeerders zelf doen? 

Er zijn concrete, eenvoudige maatregelen die helpen om (schadelijke) meelifters te voorkomen en die gemakkelijk kunnen worden toegepast door kampeerders. Daarom roepen wij iedereen die in het buitenland kampeert op om de volgende adviezen serieus te nemen:

• Veeg uw auto/camper/grondzeil/tent grondig uit voordat u deze inpakt en was bij voorkeur uw auto voor vertrek;
• Klop in de auto/caravan/tent aanwezige matjes, inclusief automatjes, goed uit voor vertrek;
• Controleer de binnenkant van uw voertuig(en) naar de aanwezigheid van insecten en verwijder deze na vaststelling;
• Laat (resten) brandhout achter;
• Neem geen planten (met of zonder kluit), zaden, vruchten en veldboeketten mee uit het buitenland;
• Veeg (of stamp) de door u gedragen schoenen uit voor u in de auto/camper stapt op weg naar huis;
• Was en stofzuig de auto/caravan na thuiskomst bij een wasstraat;
• Gooi vuil, zoals uit uitgeklopte automatjes of het aangeveegd vuil uit de caravan, nooit uit bij thuiskomst op straat;
• Treft u bij aankomst in Nederland toch nog meelifters aan? Gooi meegelift plantmateriaal bij het restafval en dood meegelifte insecten.

Het meelifterprobleem is niet alleen een verantwoordelijkheid van beleidsmakers of wetenschappers. Juist de kampeerders zelf kunnen een groot verschil maken. Door eenvoudige maatregelen toe te passen, helpt u mee de verspreiding van invasieve soorten te beperken en draagt u bij aan de bescherming van onze natuur. Dit geldt niet alleen voor de natuur in Nederland, maar ook voor de natuur in de landen waar u kampeert. Soorten kunnen immers ook vanuit Nederland meeliften naar het buitenland en daar schadelijk zijn.

Meer informatie

• De rapportage 'Risicobeoordeling pathways meeliftende exoten door kampeeractiviteiten'.
• Voor vragen omtrent de rapportage en database kunt u contact opnemen met Laura van Veenhuisen.

Tekst: Laura van Veenhuisen, Stichting Bargerveen/NEC-E, Baudewijn Odé, FLORON/NEC-E, Jenneke Leferink, NVWA
Foto's: James Gathany, Wikimedia Commons (leadfoto: tijgermug); H. Rose, Wikimedia Commons; Jan Kuper, Stichting Bargerveen