Koeien in stal

De bokashi-keten als natuurlijke verbinding tussen land en stad

Midden IN Delfland, Wageningen Environmental Research
26-MEI-2018 - Van maaisel uit de buurt de meststof bokashi maken en die toepassen op de bodem van zijn bedrijf. Dat was het idee van Jeroen van der Kooij van biologische rundveehouderij Rust-Hoff in Maasland. Nu gaat hij een volgende stap zetten: mensen uit de stad en uit de regio aan zijn bedrijf en de natuur verbinden door het opzetten van een keten voor bokashi.

Bokashi is een vorm van fermenteren van organisch materiaal. Het organisch materiaal wordt samen met klei en enzymen luchtdicht verpakt. Tijdens dat proces komen geen CO­2 of andere gassen vrij, in tegenstelling tot composteren. Gemeenten, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Waterschap gaan maaisel aanleveren van gebieden uit de directe omgeving van de boerderij. Jeroen van der Kooij maakt er bokashi van, die weer gebruikt wordt in de regio. Als meststof op het land, maar ook in het openbaar groen van omliggende steden, in volkstuinen en in particuliere tuinen. Daarbij gaat hij ook maatschappelijke meerwaarde creëren.

BokashiDoor mensen uit stad en land te betrekken in de bokashi-keten worden ze zich bewust van de natuurlijke kringloop en kunnen ze er actief aan bijdragen. Ook gaat hij kwetsbare mensen in de samenleving de mogelijkheid bieden om mee te werken in de bokashi-keten. Het innovatienetwerk 'Midden IN Delfland' ondersteunt hem om zijn idee ten uitvoer te brengen. Sabine van Rooij van Wageningen Environmental Research (WENR) begeleidt hem daarbij.

Behoefte aan milieuvriendelijke mest

Jeroen is al jaren kringloopboer, weidevogelboer en beheerder van een deel van het vogelreservaat in de Aalkeet-Buitenpolder. Hij maakt bokashi van de mest van zijn koeien en maaisel uit natuurgebieden. Hij hoopt daarmee de bodemkwaliteit te verhogen en de weidevogels een handje te helpen. Door het maken van bokashi bouwt hij contacten op met mensen die organisch materiaal over hebben, zelf bokashi maken, of juist milieuvriendelijke mest nodig hebben, zoals natuurbeheerders, groenbeheerders, stadstuinders en stedelingen. Hij heeft subsidie gekregen om zijn stal zo aan te passen dat hij de mest makkelijk kan verzamelen voor het maken van bokashi. En hij heeft een groepje mensen om zich heen verzameld voor het opzetten van een ‘maatschappelijke bokashi-keten’. Van Rooij: "we zoeken nog partijen in de regio die zich willen aansluiten. Met name ook afnemers van de lokaal geproduceerde bokashi."

Jeroen van der Kooij bij zijn eerste bokashi-proefhoop

Nog weinig gegevens

Voorstanders roemen bokashi als goed voor de bodem en het bodemleven. Er is echter nog zeer weinig onderzoek gedaan naar de effecten van bokashi. "We zouden dit experiment graag met onderzoek versterken", zegt Sabine van Rooij van WENR. Her en der in het land worden boeren enthousiast en gaan zelf aan de slag met het maken van bokashi, maar er zijn weinig gegevens die de ervaringen van boeren kunnen onderbouwen, laat staan dat de uitkomsten bij de diverse boeren kunnen worden vergeleken. "Graag zou ik met bodemkundigen en studenten kijken of het echt voordeel heeft voor bodem en biodiversiteit." Het project Midden IN Delfland heeft wel financiering voor begeleiding van de experimenten, maar niet voor onderzoek.

Jeroen van der Kooij doet overigens ook mee met de experimenten ‘Mobiele Zuivelinstallatie’ en ‘Honey Highway’. In het kader van dat laatste experiment heeft hij bloemen gezaaid ten bate van bestuivers.

Midden IN Delfland is een initiatief van de gemeente Midden-Delfland, Provincie Zuid-Holland en Integrale Ontwikkeling tussen Delft en Schiedam. Het netwerk is in 2017 opgestart om de landbouw en het landschap van Midden-Delfland duurzamer te maken en de stad-landrelatie te versterken. Boeren en stedelingen worden uitgedaagd om samen experimenten op te zetten om duurzame vernieuwingen uit te proberen en leerervaringen te delen. Een van de inmiddels 14 experimenten is het experiment met de lokale bokashi-keten.

Meer lezen en kijken

Tekst: Judith Westerink en Sabine van Rooij, WENR en Midden IN Delfland
Foto’s: Fabiënne van Grunsven, Imagro; Sabine van Rooij