Staat er een heksenkring in je gazon? Weidekringzwam paddenstoel van het jaar 2025!

De Weidekringzwam (Marasmius oreades) is een algemeen voorkomende, bodembewonende paddenstoel die leeft van de afbraak van dood plantaardig materiaal. Hij verschijnt vooral in grasland, weiden, en gazons van tuinen en parken, maar ook in grazige bossen, dikwijls in opvallende, grote (en soms zelfs in dubbele) heksenkringen.

Heksenkringen ontstaan doordat de schimmeldraden in de bodem in alle richtingen even sterk uitgroeien. Het resultaat is een cirkelvormige zwamvlok. Aan de buitenrand van de zwamvlok bevinden zich de meeste voedingsstoffen, waardoor deze hier het meest groeit. Zodra er genoeg vocht is, worden hier ook de paddenstoelen gevormd die daardoor in een cirkel staan. De heksenkring wordt met de tijd groter. In het gras ontstaat bij de heksenkring van de Weidekringzwam een kale ring, die wordt omgeven door gras dat er bijzonder frisgroen en sappig uitziet. De kale ring wordt mogelijk veroorzaakt door het feit dat het mycelium tijdens het afbreken van plantenresten vrij hoge concentraties van de giftige stof cyanide produceert. Boeren, parkeigenaren en exploitanten van golfbanen hebben een hekel aan de zwam omdat die de kwaliteit van de grasmat aantast en de hooiopbrengst vermindert. In een Noors onderzoek waarbij van moleculair-biologische technieken gebruik werd gemaakt, bleek dat afzonderlijke heksenkringen in genetisch opzicht doorgaans verschillend zijn en verschillende individuen representeren.

Herkenning

De hoed van Weidekringzwammen is 2 tot 6 centimeter breed en eerst gewelfd, om zich later vlak uit te spreiden, waarbij er dikwijls een stompe knobbel (umbo) in het midden zichtbaar blijft. Hij is taai, vlezig, en kaal. De hoed is bij vochtig weer bleekbruin tot bleekgeel, om bij droogte te verbleken. De hoedrand is vaak gerimpeld en het hoedoppervlak doorschijnend gestreept. De plaatjes aan de onderzijde zijn bleker dan de hoed, vrij dik en (meestal) vrijstaand van de steel. Ze kunnen door dwarsaders met elkaar verbonden zijn. De steel is taai, 4 tot 7 centimeter lang en 3 tot 9 millimeter dik, wit of beige van kleur en bedekt met fijne witte lengtevezels en schilfertjes.

Naam

De genusnaam Marasmius is afgeleid van het Griekse woord marasmos, dat 'mager' of 'uitgedroogd' betekent. De paddenstoeltjes kunnen bij droogte op een karakteristieke manier verschrompelen en een uitgemergelde aanblik krijgen. Het hoedweefsel kan langdurige droogte echter goed verdragen dankzij de aanwezigheid van het reservevoedsel trehalose. Bij vochtig weer zwellen de vruchtlichamen weer op, herstellen de schade aan hun cellen en gaan rustig verder met sporen produceren. De soortnaam oreades betekent 'bergnymfen'. Deze sprookjesachtige dames plachten hand in hand, in een grote kring, een rondedans te maken. De naam sluit dan ook goed aan bij de heksenkring.

Eetbaarheid

De Weidekringzwam wordt beschouwd als een goed eetbare paddenstoel, waarvan met name de gedroogde hoeden in soepen of paddenstoelgerechten kunnen worden verwerkt. De steeltjes zijn erg taai.

Paddenstoelentuintelling

In het weekend van 10 tot 12 oktober 2025 wordt de allereerste Nationale Paddenstoelentuintelling georganiseerd. Alle informatie over hoe je mee kunt doen en welke paddenstoelen je kunt tellen, vind je op Tuintelling.nl. Doe mee en ga op zoek naar de Weidekringzwam!

Alleen tijdens dit weekend geef je waarnemingen van de Weidekringzwam uit je tuin op via de website van Tuintelling.nl. Alle andere waarnemingen, niet in je tuin, of gevonden na dit weekend, kun je vastleggen op Waarneming.nl. En misschien staan er naast de Weidekringzwam wel hele mooie andere soorten paddenstoelen in jouw tuin!

Tekst: Herman Sieben, Nederlandse Mycologische Vereniging
Beeld: Canva; Nico Dam; Miranda Boer