Recordaantal Bruinvissen dood aangespoeld in 2013

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Beleid [land] op [publicatiedatum]

Op de Belgische stranden zijn dit jaar 128 Bruinvissen dood aangespoeld. Nooit eerder was dat aantal zo hoog. Een belangrijke doodsoorzaak is bijvangst tijdens het vissen met zogenoemde warrel- en kieuwnetten. Natuurpunt vraagt van de Vlaamse regering een onmiddellijk verbod op het gebruik van zulke netten door sportvissers. Voor professionele vissers eist de natuurvereniging dringend maatregelen om de dodelijke bijvangst te beperken.

Warrel- of kieuwnetten worden zowel door professionele vissers op zee als door recreatieve strandvissers gebruikt. zien er een beetje uit als tennisnetten die op de laagwaterlijn worden geplaatst. Als een vis in zo’n net terecht komt, raakt het dier daarin verstrikt waardoor ontsnappen onmogelijk is. Bruinvissen zijn zoogdieren en kunnen maar 2 tot 3 minuten onder water blijven. Wanneer ze in warrel- en kieuwnetten verstrikt raken, stikken en verdrinken ze. Vooral het voorjaar is bijzonder dodelijk voor de Bruinvis. In deze periode zetten de sportvissers hun netten uit om te vissen op Tong en ander platvissen, die dan ondiep water opzoeken om zich voort te planten.
Nooit eerder spoelden er zoveel exemplaren aan van deze kleine Europese dolfijnachtige. Toch is de Bruinvis een beschermde soort, die volgens de Habitatrichtlijn van de Europese Unie het strengste beschermingsregime verdient. In Oostende zijn de strandwarrel- en kieuwnetten al verboden, maar een algemeen verbod voor alle Vlaamse strandvissers is er niet.
Ironisch genoeg heeft de federale overheid wel haar verantwoordelijkheid genomen, en de gewraakte netten verboden in 2001 – bijna 12 jaar geleden. Maar de federale bepalingen gelden maar tot aan de laagwaterlijn. Het probleem is dat de netten juist tussen het strand en deze lijn geplaatst worden, en daar maken de Vlaamse regering en de burgemeesters van de kustplaatsen de dienst uit.

Minister-president Kris Peeters (CD&V), bevoegd voor visserij, is gemachtigd om de maatregel voor heel Vlaanderen in te voeren en minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege (CD&V)  is bevoegd om een soortbeschermingsprogramma te starten. Beide beslissingen zijn hoognodig om de Bruinvis de bescherming te bieden die hij nodig heeft, en waarvan Europa vraagt dat we ze geven. Toch is de Bruinvis geen prioriteit voor deze Vlaamse regering. Op een parlementaire vraag van Wilfried Vandaele (N-VA) in juli 2013 over de bescherming van de Bruinvis, antwoordde Joke Schauvliege dat pas in 2015 werk wordt gemaakt van een soortbeschermingsprogramma voor de Bruinvis. In afwachting kunnen en moeten al bewarende maatregelen genomen worden.

Vissers versus sportvissers

Voor professionele vissers zijn warrelnetten niet per se een slechte vorm van visserij . Vissen met deze netten is één van de meer duurzame technieken. Ze kost weinig energie (en is dus CO2-arm) en de bodem (met bijhorende soms fragiele levensvormen) wordt niet beroerd, in tegenstelling tot visserij met sleepnetten.
Het grote probleem is de bijvangst van zeezoogdieren als de Bruinvis, maar er bestaan oplossingen om die te vermijden. Zogenaamde pingers vastgemaakt aan de netten verspreiden een waarschuwingsgeluid dat Bruinvissen alert maakt voor de aanwezigheid van de dodelijke val. Ook ander netmateriaal en de hoogte of zichtbaarheid van de netten aanpassen zijn mogelijkheden die onderzocht moeten worden in samenwerking met de vissers. Natuurpunt vraagt minister-president Peeters om het internationaal onderzoek naar de deze maatregelen te steunen en de best mogelijke technieken te verplichten.

Bij de sportvissers is het een ander verhaal: hier kan en moet België zelf maatregelen nemen. Een probleem niet aanpakken omdat de buurlanden niets doen, is geen optie en zelfs tegenstrijdig met internationale verplichtingen die België mee heeft goedgekeurd. Natuurpunt vraagt een eenduidig en onmiddellijk verbod op het gebruik van warrelnetten voor recreatief gebruik. Er bestaan namelijk heel wat alternatieve en recreatieve vistechnieken die niet schadelijk zijn voor Bruinvissen (zoals platnetten of fuiken met een keerwand).

Bovendien gebruiken recreatievissers warrel- en kieuwnetten omdat ze daarmee het meeste vis kunnen vangen. Dat is eigenlijk in strijd met de bepaling dat ze als niet-beroepsvissers alleen maar voor eigen gebruik mogen vissen. In de praktijk hebben veel recreatievissers een lucratieve bijverdienste, die kan oplopen tot honderden euro's per week in het visseizoen van maart tot mei. Zo concurreren ze met de professionele visserij, een sector in nood die sterk afhankelijk is van subsidies. Hier komt nog bij dat men tussen maart en mei vis vangt die zich aan het voortplanten is en vol zit met kuit en gom. Dat vormt een acute bedreiging voor de toekomstige visstocks.

De Bruinvis is een kleine tandwalvissoort die sinds enkele jaren weer helemaal terug is in de zuidelijke Noordzee. Bruinvissen hebben een stompe snuit, een lage, driehoekige rugvin en (zoals alle walvisachtigen) een platte staartvin. De rug is donkergrijs, de buik helderwit. Enkele decennia geleden leek het dier bij ons bijna verdwenen, maar nu zouden er naar schatting 150.000 dieren voor de kusten van Engeland, België, Nederland, Duitsland en Denemarken zwemmen door een zuidwaartse verplaatsing van de populatie binnen de Noordzee. De tijd dringt dan ook voor een beschermingsplan voor de soort.

Tekst: Nathalie De Snijder, Natuurpunt Beleid
Foto's: Jan Haelters, KBIN/ BMM