Tweede college in de reeks ‘Wat weten we van natuur?’
SoortenNLNatuurdata zijn heel veelzijdig, je kunt heel veel met natuurdata. Kijkend naar verspreidingsonderzoek kun je heel veel nuttige data verzamelen over de plekken waar soorten voorkomen. Daarmee laat je veel zien, maar je laat voornamelijk zien waar geteld is. Tijdens een atlasproject is er bijvoorbeeld een veel hogere inspanning, waardoor er op meer plaatsen soorten geteld worden. Hiervoor kun je compenseren en vervolgens data gaan vergelijken door de tijd heen; je krijgt dan kaartjes met de verspreidingstrends.
Voor ecologische kwaliteitsanalyses is het beter om naar aantallen van een soort te kijken. Aan de hand van die gegevens kun je grafieken maken waarop je aantalstrends laat zien; visuele weergaves van de aantallen van een soort of soortgroep met de mate van onzekerheid erin opgenomen. Een soort kan een goede indicator zijn voor de toestand van de natuur, maar daar zijn wel wat opmerkingen bij te plaatsen.
Gestapelde indicatoren vertellen niet alles
Voor alle weergaves van natuurdata geldt dat de context en de duiding van groot belang zijn. Kijk je bijvoorbeeld naar de Living Planet Index voor de fauna van land en zoet water dan zie je een flatcurve; in dertig jaar lijkt er niets aan de hand te zijn. Als je de flatcurve splitst in afzonderlijke categorieën dan zie je dat deze eigenlijk het gemiddelde is van een daling en een stijging. Gestapelde indicatoren – maar ook andere indicatoren zoals de Rode Lijst – kunnen dus wel iets vertellen, maar het is verstandig om besef te hebben van wat er speelt onder de motorkap.
De rol van wetenschap
Als je een discussie wilt voeren over de staat van de natuur en je gebruik gaat maken van natuurdata en indicatoren is het handig als je de kwaliteit van iets kunt definiëren. Daarvoor kun je de wetenschappelijke principes van falsificatie en rectificatie (verbetering, red.) gebruiken. Middels falsificatie kun je bestaande uitspraken aanvechten, maar dat moet dan wel op basis van feiten gebeuren. En klopt je falsificatie niet dan moet je rectificeren. Veel natuursceptici passen echter het ‘Ik ben nu hier en het gaat goed’-principe toe: “Ik sta op de hei en overal is het paars en ik zie overal vlinders”. Dat is op dat moment vast waar, maar die informatie zegt op zich niet zoveel zonder context. Ecologische kennis van soorten en habitats is nodig, naast de meerjarige context. De heide is bijvoorbeeld paars omdat er na drie kurkdroge jaren eindelijk voldoende regen is gevallen en het warm was. Dan gaat het nu goed, maar wordt het effect van de ‘luie wortels’ door de hoge aanwezigheid van stikstof over het hoofd gezien.
Triangulatie
In het vorige college is al gesproken over het valideren (bevestigen, red.) van waarnemingen door datasets met andere datasets te vergelijken. Bij systemen die erg complex zijn, zoals ecosystemen, is dit principe van triangulatie van groot belang. In veel laboratoriumopstellingen worden bijvoorbeeld de effecten van stikstof onderzocht. Die kunnen dan weer worden vergeleken met de waarnemingen en de resultaten van veldexperimenten. Die effecten en mechanismen kun je dan ook weer vergelijken met verspreidingstrends en aantalstrends. Klopt de bewering wel met deze data?
Data combineren in modellen
Naast alle metingen hebben we ook modellen nodig. Om goede modellen te kunnen maken, is het soms nodig om lokale en landelijke data met elkaar in verband te brengen, om verschillende soorten data te verbinden, om monitoringomgevingen te integreren en biotische en a-biotische data te verbinden. Daar dient dan nog bij te worden opgemerkt dat verlies goed meetbaar is, maar dat herstel veel moeilijker te meten valt. Herstel is veel breder en de effecten zijn vaak moeilijk te voorspellen.
Terugkijken
Het volgende college is op vrijdag 5 juli en gaat over factchecken en duiden. Wil je je inschrijven voor de komende colleges, of de eerdere colleges uit de collegereeks terugkijken? Dat kan via de website van SoortenNL. Daar vind je ook het schema van de dagen waarop alle collegewebinars plaatsvinden en een korte beschrijving van de inhoud.
In de collegereeks 'Wat weten we van natuur?' College #2 'Data en wetenschap' door Sander Turnhout (Bron: SoortenNL)
Tekst: Bert de Smidt en Sander Turnhout, SoortenNL
Beeld: SoortenNL (leadfoto: stomp elfje)