Jaarrond roodborstjes in de tuin

Rekenen met roodborsten

Van 2016 tot en met 2020 hebben we voldoende gegevens (uit ruim 7000 tuinen!) om vergelijkingen te kunnen maken tussen jaren en de seizoenen, en voor ieder jaar afzonderlijk. Daarnaast kunnen we patronen voor alle provincies apart inzichtelijk maken. Dat kunt u zelf trouwens ook, door naar tuintelling.nl/resultaten te gaan. Dit geldt voor alle soorten en soortgroepen die worden gevolgd in de Jaarrond Tuintelling, van het boerenknoopje tot het gewoon visgraatje of de laatvlieger. Reuzeleuk om er eens rond te snuffelen! Maar nu terug naar de roodborst.

Winterse roodborsten

Opvallend is onderstaand seizoenspatroon van de tuinroodborsten. Gedurende de periode oktober-maart worden in gemiddeld zeventig procent van de tuinen roodborsten waargenomen. Dat is niet heel onverwacht, maar het gaat stiekem om heel veel tuinen. Want ten eerste komen in het najaar hordes Noord- en Oost-Europese roodborsten naar ons land om hier de winter door te brengen. Daarnaast trekt een deel van ‘onze’ roodborsten ’s winters de tuinen in vanuit de bossen (al trekt ook een klein deel van onze broedvogels het land uit). In de bebouwde kom is het klimaat namelijk iets milder dan daarbuiten en dat betekent meer voedsel in (niet al te aangeharkte) tuinen. Riskant is het wel, want ze moeten rekening houden met roofdieren die ze in het bos nauwelijks tegenkomen, zoals huiskatten. Ook als ze niet worden gezien, worden ze wel geteld, verraden door hun twinkelende zang.

Zomerse roodborsten

Vanaf april neemt de aanwezigheid van roodborsten in tuinen ‘dramatisch’ af, tot gemiddeld in ongeveer twintig procent van de tuinen in de zomermaanden. En dat is toch wel een beetje verrassend. Toegegeven: niet in iedere tuin zullen roodborsten tot broeden komen. Maar dat deze vogels zich grotendeels terugtrekken naar de bossen om daar te broeden, wordt op deze manier wel heel duidelijk. Dezelfde cijfers voor de provincies Zuid-Holland, Friesland en Groningen geven trouwens aan dat de soort zich daar ’s zomers maar in ongeveer tien procent van de tuinen laat zien; in Drenthe bedraagt dit bijvoorbeeld in Drenthe zo’n dertig procent. Hoe bosrijker de omgeving, hoe meer roodborstnesten in de tuinen? Het lijkt er wel op. En het geeft ook meteen aan dat we met al die ingevoerde tellingen interessante patronen kunnen (laten) zien.

Jaarlijkse verschillen

Het percentage tuinen met roodborstjes verschilde van jaar tot jaar maar weinig. Zeker bij strengere winters, vooral met (langdurige) sneeuw, zouden we waarschijnlijk in meer tuinen roodborsten zien verschijnen. Maar dat soort winters zijn hier zeldzaam geworden. Toch zien we kleine jaarlijkse verschillen in percentages tuinen waar in de wintermaanden roodborsten opduiken. Dat kan echter ook wijzen op de (weers- en voedsel)omstandigheden elders, waardoor soms meer en dan weer minder noordelijke en oostelijke roodborsten naar Nederland afreizen.

Twee is teveel

Eén getal is bij de roodborst echter constant in het winterhalfjaar. Het gemiddelde aantal roodborsten per tuin ligt op bijna één. Meer dan één roodborst in dezelfde tuin zal natuurlijk wel eens voorkomen, vooral in grote, landelijke tuinen. En mogelijk heeft u dan zelf al eens gezien wat er dan gebeurt. Want roodborsten zijn behoorlijk territoriaal, ook in de winter. Uw tuin wordt daarom met hand en tand verdedigd tegen indringers, die misschien dus wel van ver komen. En daarbij doen de vrouwtjes niet onder voor de mannetjes!

Tel ook mee!

Tuinen beslaan een groot deel van Nederland. Maar wat er allemaal leeft aan verschillende soorten vogels, vlinders, zoogdieren, amfibieën en insecten weten we nauwelijks. Met uw hulp proberen we dat goed in beeld te krijgen. En als u denkt dat in tuinen alleen algemene planten en dieren voorkomen, dan heeft u het mis. Dankzij de Jaarrond Tuintelling weten we ook van gewone soorten als de roodborst steeds beter waar ze voorkomen. Daarom is het hard nodig om de natuur in tuinen beter in beeld te krijgen. Ook uw tuin zit vol leven, geef het door!

Tekst: Gert Ottens, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Martin Hierck; Vogelbescherming Nederland; Ria Biegelaar
Grafiek: Vogelbescherming Nederland