De eerste hazelaars bloeien nu al

Het ging de afgelopen dagen snel met de ontwikkeling van de hazelaarkatjes. Het lijkt erop dat de paar koude dagen met daaropvolgend enkele zeer zachte dagen diverse hazelaarstruiken, met name in het oosten van het land, een impuls hebben gegeven om nu al, eind november, in bloei te komen. Het zijn nog maar de eerste struiken en ze bloeien ook zeker nog niet in heel het land, maar met de aanhoudend hoge temperaturen voor de tijd van het jaar zullen de komende weken steeds meer hazelaars op steeds meer plekken in bloei komen. Als de temperatuur hoger dan gemiddeld blijft zou de gemiddelde eerste bloeiwaarneming wel eens op of net voor de jaarwisseling uit kunnen komen.

Mogelijk een recordjaar

In de onderstaande figuur staat voor de periode 1868 tot en met 2024 de gemiddelde datum weergegeven waarop de meldingen van de eerste bloeiende hazelaars zijn doorgegeven. Sinds 2001 worden deze waarnemingen doorgegeven via De Natuurkalender. Voor 1968 lag de gemiddelde bloeiwaarneming rond half februari. De laatste jaren valt de gemiddelde eerste bloeiwaarneming beduidend vroeger. De winters van 2017/2018 en 2020/2021 zijn tot nu toe de enige twee jaren waarop het gemiddelde net voor de jaarwisseling viel. Of dit jaar een recordvroeg jaar wordt is nog niet te zeggen. De temperatuur deze herfst ligt ruim (0,6°C) boven de huidige normaal (het gemiddelde over de jaren 1991 tot en met 2020) en 1,3°C boven de normaal van 50 jaar geleden. De temperatuur in december zal bepalend gaan zijn voor de verdere ontwikkeling.

Hooikoortsklachten rond de kerstdagen en de jaarwisseling

Mensen die gevoelig zijn voor hazelaar- en elzenpollen dienen in aanloop naar en rond de kerstdagen en de jaarwisseling rekening te houden met hooikoortsklachten. De pollenconcentratie van hazelaar loopt meestal niet heel hoog op. Van els daarentegen kan de pollenconcentratie in deze periode van het jaar in vroege jaren al flink oplopen. Het betreft dan pollen van een vroegbloeiende elzensoort, die ontstaan is door een kruising van de Japanse en de Kaukasische els.

De vervroeging in start van de bloei wordt in belangrijke mate veroorzaakt door de stijgende temperatuur. In het kader van het door ZonMw gefinancierde GoHot-project doen we met een groot aantal partners onderzoek naar de invloed van klimaatverandering op hooikoortsplanten. In dat onderzoek kijken we ook naar de relatie tussen pollen, hittestress en verslechterende (chemische) luchtkwaliteit. Dit onderzoek loopt tot en met aankomende zomer. Recent publiceerden we mede in het kader van dat onderzoek het artikel 'Een bomenkompas voor allergeen pollen in Nederland' in het Nederlands Tijdschrift voor Allergie, Astma en Klinische Immunologie. Bij de vergroening van onze leefomgeving is het belangrijk om rekening te houden met de (mogelijk toekomstige) allergeniciteit van pollen die bomen produceren. Het Bomenkompas staat ook op de website van het LUMC.

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University & Research, Letty de Weger en Anne Overduin, Leids Universitair Medisch Centrum en Mieke Koenders, Elkerliek Ziekenhuis
Beeld: Arnold van Vliet, De Natuurkalender