Resultaten elfde editie Bodemdierendagen: regenwormen winnen maar slakken verliezen terrein in 2025
Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW)Op 5 december is het Wereldbodemdag. Ter ere daarvan maken de organisatoren van het grote burgerwetenschapsproject de Bodemdierendagen de resultaten van 2025 bekend. Hoe gaat het met de bodemdieren in onze steden en dorpen? Zij kunnen de grond – ook daar – gezond houden. Ze zijn onmisbaar voor het recyclen van afgevallen bladeren, het vruchtbaar houden van de grond, het voorkómen van wateroverlast, het zuiveren van water en het opslaan van koolstof in de bodem. Het leven onder onze voeten heeft onze aandacht dus hard nodig.
Al voor het elfde achtereenvolgende jaar gingen mensen in de herfst rond Dierendag in hun eigen tuin, het park om de hoek of bijvoorbeeld op het schoolplein op zoek naar de Tiny Ten. Dat zijn de tien ambassadeurs voor al het bodemleven die je kunt tegenkomen tijdens zo’n ‘bodemdierensafari’. Het zijn: regenwormen, huisjesslakken, pissebedden, spinachtigen, kevers, mieren, naaktslakken, duizendpoten, miljoenpoten en de mol. Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Wageningen University & Research zijn sinds 2015 de hoofdorganisatoren van de Bodemdierendagen en worden daarbij inmiddels geholpen door tientallen andere organisaties.
Bodemdieren Top 3
In totaal zijn meer dan 17.000 bodemdieren gevonden op ruim 450 locaties. De Top 3 van bodemdieren in de tuinen blijkt precies dezelfde als vorig jaar. De regenwormen trekken met hun aanwezigheid in 89 procent van de tuinen als winnaars aan het langste eind, op de voet gevolgd door de pissebedden (88 procent) en spinachtigen (84 procent). Maar we zien ook duidelijke verschillen met andere edities.
Opvallende dalers zijn de slakken. Vooral de naaktslakken blijken gekelderd te zijn en eindigen slechts op de zevende plek van de tien: dat is niet eerder voorgekomen. In net iets meer dan de helft van de tuinen hebben de burgerwetenschappers ze gevonden, terwijl dat in het natte 2024 nog in 81 procent van de tuinen was – ja, vorig jaar waren er heel veel... De grote oorzaak van de afname is zeer waarschijnlijk het drogere en hetere weer.
Veel meer ‘poten’
De normaal zeldzamere duizendpoten en miljoenpoten doen het opvallend goed in 2025. Zij kunnen beter tegen droogte dan slakken. Met miljoenpoten in maar liefst 57 procent van de onderzochte tuinen is het zelfs de hoogste score van alle elf meetjaren. Ook konden de deelnemers deze groepen bodemdieren dit jaar makkelijker vinden – onder plantenpotten bijvoorbeeld – omdat ze de vochtige plekken opzochten.
Oprollers
Dit jaar zijn er per tuin gemiddeld wat minder bodemdieren gevonden: 38 dieren in plaats van 40 gemiddeld over alle jaren, met vorig jaar zelfs 45. Toch blijkt er veel moois te kunnen leven met de juiste aandacht voor de levende bodem. Dit uit zich in de verschillen tussen tuintypen. De groenste tuinen en parken scoorden het best, maar zelfs met een balkon kun je iets bijdragen aan de stadsnatuur met mooie plantenbakken vol bodem.
Naast de hoofdgroepen van de Tiny Ten hield het merendeel van de burgerwetenschappers ook bij of ze specifieke soorten zagen. “Bij de duizendpoten lijken vooral de dieper levende soorten te profiteren dit jaar. De steenlopers hadden het vaak toch nog moeilijk, terwijl de bladkruipers en aardkruipers het beter deden”, legt bodemkenner Ron de Goede uit. Hij analyseert al sinds de eerste editie de resultaten van de Bodemdierendagen. Een ander fenomeen dat hem opviel dit keer, is de opkomst van de oprolpissebedden. Die werden in bijna alle tuintypen meer gezien dan in voorgaande jaren, ook bij hem thuis. “Normaal tref ik eigenlijk vrijwel nooit oprolpissebedden aan bij het tellen van mijn eigen tuin in de herfst, alleen in de zomer zie ik ze volop. Dit jaar had ik ze net als vele anderen wel.”
Op de resultatenpagina voor 2025 kan iedereen dieper graven in de resultaten van dit jaar.
Kleine 11
Omdat het de elfde editie van de Bodemdierendagen was, kregen de Tiny Ten gezelschap van de Little Eleven. Zij waren dit jaar elf extra ambassadeurs van het rijke bodemleven. Zo maakten ze de diversiteit onder de grond verder zichtbaar: er leeft nog veel meer in de bodem dan er op één zoekkaart past. Zijn ze ook gezien door de deelnemers? Jawel, vooral de kleine springers genaamd springstaarten. Daarnaast kwamen ook meldingen van vuurwantsen, oorwormen, aardrupsen, fluweelmijten en zo nu en dan een potworm binnen.
De 'Kleine 10 en 11' werden ook gezocht bij allerlei lokale evenementen, en tijdens de Stedenbattle. Acht gemeenten streden om de winst en die resultaten worden ook snel bekend gemaakt. De strijd om de titel Bodemdierenstad van het Jaar kent een verrassende winnaar in 2025.
Volgend jaar vindt de twaalfde editie van de Bodemdierendagen plaats. De periode om te zoeken is dan extra lang: van vrijdag 25 september tot en met maandag 12 oktober. Dit is inclusief een grote open dag op 3 oktober bij het NIOO, waar de levende bodem een van de hoofdonderwerpen zal zijn.
| Voor de elfde keer organiseerden het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Wageningen University & Research het citizen science-project de Bodemdierendagen. Partnerorganisaties die helpen met achterban en activiteiten bij de zoektocht naar die belangrijke bodemdieren zijn: IVN Natuureducatie, Scouting Nederland, Weekend van de Wetenschap, Vrije Universiteit, Nederlands Instituut voor Biologie, Stichting Steenbreek, Velt, Pientere Tuinen, de Tuinbranche, Voedsel uit het Bos, Nationale Wetenschapsagenda, Vereniging voor Veldbiologie KNNV, Jaarrond Tuintelling, Naturalis, IUCN NL, NL Greenlabel, de tuiniers van AVVN, JNM, Kinderboerderijen Actief, Kenniscentrum EIS, WWF, Nederlandse Entomologische Vereniging, Globe, LandschappenNL, Deltaplan Biodiversiteitsherstel, Aeres Hogeschool Wageningen en nog meer. |
Meer informatie
- Neem voor meer informatie over de Bodemdierendagen contact op met hoofdorganisator en hoofd wetenschapscommunicatie NIOO-KNAW Froukje Rienks, bodemexpert Afdeling Terrestrische Ecologie NIOO-KNAW Ciska Veen of bodemexpert Soil Biology Group en Soil Science Cluster WUR Giulia Bongiorno.
Tekst: Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW)
Beeld: Bodemdierendagen; Theodoor Heijerman