Zinloos gezaai in een slecht beheerde berm

De natuur heeft altijd gelijk

FLORON
17-AUG-2021 - Inzaaien is een hype die steeds grotere vormen aanneemt. FLORON maakt zich zorgen over de ‘maakbaarheid’ van de natuur. Met een speciaal themanummer van het tijdschrift PLANTEN besteden we hier deze zomer aandacht aan. Aan de lezers van Nature Today vroegen we hiervoor een column te schrijven die op originele en/of overtuigende wijze oproept tot bezinning.

Meer dan vijftig inzendingen ontvingen we op onze oproep, waarvan er uiteindelijk maar één in het themanummer een plek kon krijgen. Onder de inzendingen zaten tal van (ook) prachtige stukken die op heel verschillende manieren ideeën, zorgen, aansporingen en andere aspecten verwoorden. Het zou jammer zijn als die ongedeeld in het archief verdwijnen. Daarom willen we, in aanloop naar de publicatie van het themanummer, een viertal ervan toch publiek maken. Iedere twee weken publiceren we er één. Deze vierde column is de column die Willem Drok uit Vorden ons toestuurde.

De natuur heeft altijd gelijk

In het Natura 2000-gebied Stelkampsveld, ingericht om het oude heidelandschap te conserveren, zit klimaatnieuwkomer Pyamawants op stikstofnieuwkomer FluitenkruidVan inzaaiacties gaat de suggestie uit dat wij de natuur moeten helpen. De natuur is een zielig slachtoffer, ligt op haar rug en weet niet hoe het verder moet. Ze heeft zelfs geen zaadjes meer! Onzin. De natuur is sterk en dynamisch en speelt volop in op de veranderingen.

Hier in de Achterhoek heb ik het landschap in vijftig jaar zien veranderen: van voedselarm en nat, naar droog en voedselrijk. Soorten als Kraailook, JakobskruiskruidFluitenkruid en Klimopereprijs kwamen hier helemaal niet voor en zijn nu algemeen. Wilde gagel, Hondsviooltje en Blauwe knoop stonden eerder her en der in bermen en slootkanten, maar groeien nu alleen nog in natuurgebieden. ‘Garden escapes’ als Maagdenpalm, Lievevrouwebedstro en Maarts viooltje slaan nu opeens wél aan en duiken overal op. De stikstof stimuleert de verruiging van bermen, bosranden en bossen; een bos zonder Zevenblad, Hondsdraf, Gewone vlier en Brandnetel begint een zeldzaamheid te worden. Daar komt de klimaatverandering bij: Hanenpoot, Vingergras en naaldaren woekeren overal, eenjarigen als Winterpostelein, Reigersbek, Kluwenhoornbloem en Kleine veldkers exploderen. Zaadjes genoeg. Langdurige droogval doet waterplanten verdwijnen uit sloten en beken; waterranonkels en fonteinkruiden worden een bijzonderheid.

Veel floristen betreuren dit; zij vinden de nieuwe soorten inferieur aan de oude. Maar de natuur reageert alleen maar op de veranderende omstandigheden, en heeft altijd gelijk. Zolang ecosystemen niet kapot gaan (zoals op intensief gebruikte landbouwgrond en in verzurende en uitlogende droge bossen en heide), kun je zelfs niet zeggen dat de natuur verarmt. De biodiversiteit (als: het aantal soorten per kilometerhok) neemt alleen maar toe, en de Flora wordt steeds dikker. De natuur zoekt naar een nieuw evenwicht en plantengemeenschappen veranderen. Ook exoten moeten integreren; het is een illusie dat je die kunt tegenhouden.

In de zomer van 2020 was er in de Achterhoek vrijwel geen oppervlaktewater meerWat te doen? Voer een beheer dat de natuur de ruimte geeft om zich aan te passen. Zoals grootschalige integrale begrazing: dan ontstaat veel variatie in ruimte en tijd: complete ecosystemen met alle stadia van ontwikkeling en verval, waarin soorten nieuwe relaties ontwikkelen en niches vinden. En: het vasthouden van water wordt alleen maar belangrijker. Vele kilometers watergangen kunnen vandaag al verondiept en gedempt worden, waar wachten we op? Voer verder een stabiel, verschralend beheer van plekken die gemakkelijk verruigen, zoals bermen. Tenslotte: rust, en vertrouwen in de veerkracht van de natuur. Koester de oude reservaten, maar vecht niet tegen de bierkaai.

En zaaien? Niet doen. De natuur heeft altijd gelijk, neem die zoals die komt. Als het beheer goed is, hoeft zaaien niet, als het beheer slecht is, helpt het niet.

Thematijdschrift PLANTEN over inzaai

Eerder verschenen columns

Het themanummer wordt mede mogelijk gemaakt door: KNBV, RAVON en Hugo de Vries Fonds

Tekst: FLORON
Column: Willem Drok
Foto's: Willem Drok; Petra Terpstra