Natuur op de stoep: limonadewesp

In Nederland komen twee soorten limonadewespen voor: de gewone wesp (Vespula vulgaris) en de Duitse wesp (Vespula germanica). Ze komen allebei vooral voor in de stedelijke omgeving en zijn daar allebei algemeen. Met blote oog zijn de soorten niet uit elkaar te houden. Dat komt voornamelijk omdat de gewone wesp nogal variabel is in de tekening, waardoor exemplaren uiterlijk op de Duitse wesp kunnen lijken.

Sociale vleeseter

Wespen heb je in allerlei soorten en maten: vleeseters, vegetariërs en parasieten; solitair en sociaal; met plooivleugels en gewone vleugels. Limonadewespen zijn plooivleugelwespen, vleeseter en sociaal. Een plooivleugel is een vleugel die in de lengte samen kan vouwen. Het voordeel daarvan lijkt mij dat de vleugeldrager zich wat makkelijker in een nauwe ruimte kan bewegen.  Ik noem limonadewespen vleeseters, omdat ze hun larven voeden met eiwit van allerlei insecten als vliegen, muggen, rupsen, luizen, enzovoort. Dat maakt ze voor ons nuttig als opruimer van lastige insecten. Limonadewespen hebben zelf ook brandstof nodig om te kunnen vliegen. Die brandstof halen ze bij planten – ook stoepplanten – waar de nectar niet diep zit. Bijvoorbeeld schermbloemen zoals peen en berenklauw. Daar jagen ze ook op andere nectar- en stuifmeelverzamelaars.

Kolonie

Limonadewespen zijn sociaal. Dat houdt in dat ze in een kolonie leven waarin alleen de koningin de eieren legt en de werksters de larven voeden. Bij mij in de tuin zat afgelopen nazomer een wespennest in de holte van een boomstronk. De hele dag door vlogen wespen af en aan; elke seconde ging er wel één in en één uit. Het is een leuk en levendig gezicht. Hiermee is ook  de vraag beantwoord of je wespennesten moet verwijderen. Nee dus.

Zoek de verschillen

Op bovenstaande foto staat links de gewone wesp (Vespula vulgaris) en rechts de Duitse wesp (Vespula germanica). Of anders gezegd als je van de wesp zelf uit gaat: de rechterzijde van deze wespenkop is van de gewone wesp, de linkerzijde van de Duitse wesp. Je ziet dus dat er soms slechts weinig verschil is in tekening. Als morfologisch kenmerk wordt in determinatietabellen vaak de kromming van de kaaktanden gebruikt. De eerste kaaktand (de brede aan de basis van de kaak) is bij de Duitse wesp op het eind duidelijk gekromd; bij de gewone wesp is die rechter.

Lees meer over misverstanden over wespen, en speur naar vliegende bezoekers als u uw rondje loopt voor het stoepplantjesonderzoek. Meer over natuur in de stad leest u op de website van de hortus.

Tekst: Aad van Diemen, Natuurmuseum Brabant, in samenwerking met Hortus botanicus Leiden
Foto's: Jeroen Ruël, Wikimedia Commons (leadfoto: gewone wesp); Aad van Diemen; Rik Delhem