Muurhagedis in Heverlee, één van de spoorweglocaties waar de soort het goed doet.

Muurhagedis tevreden over NMBS

1-SEP-2011 - Een recente studie in het wetenschappelijke tijdschrift Science liet zien dat leefgebieden van 764 planten- en diersoorten de afgelopen jaren als gevolg van temperatuurstijging gemiddeld 17 kilometer per tien jaar naar het noorden verschoven zijn. De meeste soorten trekken noord op eigen kracht. Maar de Muurhagedis neemt liever de trein.

Bericht uitgegeven door Hyla op [publicatiedatum]


Een recente studie in het wetenschappelijke tijdschrift Science liet zien dat leefgebieden van 764 planten- en diersoorten de afgelopen jaren als gevolg van temperatuurstijging gemiddeld 17 kilometer per tien jaar naar het noorden verschoven zijn. De meeste soorten trekken noord op eigen kracht. Maar de Muurhagedis neemt liever de trein.

Midden augustus 2011 ontving Hyla (de reptielen- en amfibieënwerkgroep van Natuurpunt) opnieuw een melding van een Muurhagedis (Podarcis muralis) nabij het Albertdok in de Antwerpse Haven. Op zich best vreemd want Vlaanderen ligt ten noorden van het natuurlijk verspreidingsgebied van deze soort. Sinds 2004 duiken echter ook in Vlaanderen steeds vaker exemplaren op. Robert Jooris, Mark Lehouck en Francis Wyns (Hyla) volgden de opmars van deze warmteminnende soort van in het begin nauwgezet op.
 

Een Muurhagedis doet zijn naam eer aan (foto: Robert Jooris)

Enkele weken na die eerste melding in 2004 langsheen de spoorwegberm in Muizen, volgde een waarneming langsheen een spoorweglijn in Heverlee. En vanaf dan ging het behoorlijk snel. Zaffelare, Lokeren, Ternat, Wilsele, Eeklo, … Intussen werden al op 23 locaties in Vlaanderen Muurhagedissen gemeld. Op vijf locaties (incl. de recente plek aan het Albertdok) ging het om een enkeling maar op alle andere plaatsen heeft zich intussen een populatie gevestigd. Opvallend: ruim de helft van deze nieuwe populaties houdt zich op in spoorwegbermen, heel vaak in de onmiddellijke omgeving van een rangeerstation. Er wordt aangenomen dat de soort hier arriveerde met de trein, als verstekeling tussen de getransporteerde goederen. Maar hoe moet het nu verder?
 

De Muurhagedis is een echte zonneklopper. In Wallonië, waar de soort van nature voorkomt, verkiest ze meestal op het zuiden gerichte (en dus warme) rotspartijen. In Vlaanderen moeten ze het doen met surrogaatbiotopen. Op enkele plaatsen zijn de Muurhagedissen na aankomst al even snel weer verdwenen. Soms omdat de biotoop niet voldoet aan devereisten. Op één plaats vielen bijna alle exemplaren ten prooi aan huiskatten. Maar doorgaans gaat het hen voor de wind: Jooris stelde op de meeste Vlaamse locaties immers elk jaar al voortplanting vast en uit tellingen blijkt het aantal individuen een stijgende trend te vertonen. Er wordt vermoed dat succesvolle voortplanting in Vlaanderen mogelijk is geworden doordat de gemiddelde temperatuur in juli de voorbije decennia is gestegen. Warme(re) julitemperaturen zijn voor de Muurhagedis van cruciaal belang: enkel bij een voldoende hoge temperatuur maken hun eieren immers kans om zich te kunnen ontwikkelen. Intussen heeft de soort voet aan de grond gekregen in West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Antwerpen en Vlaams-Brabant. Enkel in Limburg verloopt de kolonisatie traag.
 

De totnogtoe bekende locaties zijn vermoedelijk maar het topje van de ijsberg. Om de verspreiding van de Muurhagedis in Vlaanderen verder in kaart te brengen, doen we beroep op de medewerking van vrijwilligers. Heb je een hagedis gezien op of rond spoorlijnen of in de omgeving van fabrieksterreinen en firma’s die natuursteen of hout importeren? Voer die waarneming dan meteen in op www.waarnemingen.be (indien mogelijk vergezeld van een foto). Enkel dankzij jullie medewerking kan de opmars van deze intrigerende treinreiziger goed in kaart worden gebracht.
 

Tekst: Robert Jooris en Dominique Verbelen, Hyla werkgroep
Foto: Robert Jooris