Groot dooiermos zot van Spreeuwen

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]

Uit een origineel Nederlands onderzoek blijkt dat het voorkomen van sommige korstmossen enorm bevorderd wordt door Spreeuwen. De uitwerpselen van de vogels zorgen ervoor dat enkele ammoniakminnende korstmossen het op daken, die door spreeuwen gebruikt worden als rustplek of zangpost, enorm naar hun zin hebben. Sterker nog: door een blik te werpen op een dak, kan je er op basis van de korstmosvegetatie uit afleiden of er (vlakbij) Spreeuwen broeden…

Dat stelt Piet Bremer, die zijn resultaten van een lokaal onderzoek recent in Limosa publiceerde. Een Zwolse wijk vol huizen met betonnen dakpannen bleek ideaal om de relatie tussen korstmossen en zangvogels na te gaan. Beton is namelijk een veel geschikter substraat voor korstmossen dan keramiek, al dan niet voorzien van een laag glazuur. In de Zwolse wijk maakten 14 verschillende vogelsoorten gebruik van de daken als rustplaats of zangpost. Maar daaronder nam de Spreeuw (Sturnus vulgaris) een prominente plaats in, zo stelt Bremer.

Piet Bremer bracht gedurende een heel jaar gemiddeld negentien bezoeken per maand aan de Aalanden-Oostwijk om er te observeren welke vogels daken gebruiken en op welke manier. Ook de nesten van Spreeuwen werden daarbij opgespoord; dit gebeurde ook al in de drie voorgaande jaren aan het onderzoeksjaar.

Vooral tijdens het broedseizoen werden de daken druk bezocht… en bescheten. Daarbij wordt het niet het hele dak gebruikt. Vooral de nok, het nokeinde en de schoorsteen zijn geliefde rust- en zangposten voor vogels. Het ruimtegebruik verschilt van soort tot soort: merels zingen graag van op het nokeinde, terwijl Turkse tortels vooral op schoorstenen zitten. De meeste van die vogels doen ook hun behoefte op het dak, en dat leidt tot hoge ammoniakconcentraties op bepaalde delen van het dak. Vooral het gele Groot dooiermos (Xanthoria parietina) lijkt daarvan te profiteren. Die soort komt van nature op basische gesteenten (met pH>9).

Bremer noteerde in totaal 4,5 uur bezoektijd van vogels aan daken. Daarvan namen Spreeuwen de helft voor hun rekening. Bremer stelde vast dat er een significante relatie is tussen de tijd die vogels op een bepaald dakgedeelte doorbrengen en de bedekking van Groot dooiermos op dat dak. Bovendien neemt de korstmosbedekking toe naarmate Spreeuwen in opeenvolgende jaren op het desbetreffende dak broeden. Die relatie is sterk, en laat bijna toe om uit korstmosbedekking af te leiden of er Spreeuwen broed(d)en. Maar omdat Spreeuwen ook in nestkasten en onder niet-betonnen dakpannen broeden, kan een korstmoskartering toch geen broedvogelinventarisatie vervangen…

Bron: BREMER, P. 2012. Nitrofytische korstmossen als indicatie voor dakgebruik door vogels. Limosa 85: 22-28.
Tekst: Wim Veraghtert, Natuurpunt Studie
Foto's: Gert Van Heghe, Leo Janssen