Breng slaapplaatsen van vogels in kaart: tel mee!

Het Meetnet Slaapplaatsen van Sovon Vogelonderzoek Nederland monitort negentien vogelsoorten – vooral in Natura 2000-gebieden met een slaapplaatsfunctie – met als doel het bepalen van populatieomvang buiten de broedtijd. Voor doortrekkende soorten als grutto, kemphaan, reuzenstern, zwarte stern en kraanvogel zijn tellingen essentieel om landelijke aantallen vast te stellen. Ook andere soorten, zoals lachstern en koereiger, worden meegenomen. Slaapplaatsen liggen vaak in waterrijke gebieden, dicht bij elkaar. Naast Natura 2000-gebieden worden ook andere locaties met slaapplaatsen meegeteld.

Op dinsdag 7 oktober organiseert Sovon een webinar over het tellen van slaapplaatsen van zilverreigers en aalscholvers. Deze kun je door het hele land tegenkomen en daarom zijn we op zoek naar tellers in het hele land. De tellingen zijn vrij simpel uit te voeren en het is zowel voor de beginnende als meer ervaren vogelaar goed te doen! Naast grote zilverreigers en aalscholvers heb je kans om koereigers of kleine zilverreigers op de slaapplaats te treffen.

Slaapplaatsen

Buiten het broedseizoen zoeken verschillende vogelsoorten in Nederland gemeenschappelijke slaapplaatsen op, verspreid over het land. Aalscholvers en grote zilverreigers verzamelen zich in bomen, zoals populieren, wilgen en zwarte elzen, in uiterwaarden, of langs meren en rivieren. De voorkeur voor deze bomen is groot, maar ook kunstmatige structuren zoals hoogspanningsmasten worden benut, net als roofdiervrije eilanden, zoals De Kreupel, waar zowel aalscholvers als zilverreigers op de grond slapen.

Grote concentraties aalscholvers zijn te vinden rond het IJsselmeer, met slaapplaatsen die soms meer dan duizend vogels tellen. De meeste slaapplaatsen bestaan uit enkele tientallen vogels, maar lokaal zijn ook grote slaapplaatsen van aalscholvers en zilverreigers te vinden, met soms honderden vogels. In de Delta en op Schiermonnikoog zijn grote slaapplaatsen van kleine zilverreigers. In Nederland is deze soort meer dan andere reigers gebonden aan zout- en brakwater, maar na het broedseizoen duikt hij steeds vaker op in het rivierengebied. Sommige kleine zilverreigers trekken via het IJsselmeer naar de Waddenzee.

Grote zilverreigers foerageren meestal binnen een straal van vijf tot negen kilometer van hun rustplek. In jaren met veel veldmuizen groeien hun aantallen, en kunnen tientallen slaapplaatsen meer dan vijftig vogels tellen. De verspreiding over Nederland neemt toe, waardoor er steeds meer nieuwe tellers nodig zijn om de aantallen bij te houden. Koereigers, minder gebonden aan water, liften mee op deze tellingen. Overdag worden ze veel in Zeeland gezien, maar 's avonds blijken ze soms elders te slapen – mogelijk zelfs in België – waar grote slaapplaatsen liggen, zoals in De Blankaart en de kleiputten van Wenduine.

De dynamiek van deze slaapplaatsen weerspiegelt de wisselende omstandigheden in het landschap, het voedselaanbod en de seizoenen, waarbij de verschillende soorten elkaar regelmatig tegenkomen in hun zoektocht naar een veilige plek om de nacht door te brengen.

Tellingen uitvoeren

Het tellen van vogels op slaapplaatsen begint voor zonsondergang. Een telling uitvoeren kan meestal vrij eenvoudig door met de verrekijker of telescoop de vogels één voor één te tellen. Daarnaast is het betrekkelijk overzichtelijk: de witte vogels zijn (zilver)reigers en de zwarte vogels zijn aalscholvers. Het is wel opletten geblazen, want er zijn slaapplaatsen met een enkele soort, maar ook gemeenschappelijke met meerdere verwante soorten die in de schemering niet altijd even goed uit elkaar te houden zijn. Ook komen de vogels niet allemaal tegelijk binnen: heb je die ene aalscholver nu al wel of niet geteld? Wil je meer weten over de tellingen en de soorten? Volg dan het webinar over slaapplaatsen van grote zilverreigers en aalscholvers.

Webinar 7 oktober 2025

In dit webinar praten we je bij over het Meetnet Slaapplaatsen. We geven uitleg over hoe en wanneer je het best kunt tellen, geven leuke resultaten en noemen welke ontwikkelingen we verwachten. Als afsluiting volgt een korte digitale rondleiding in de app Avimap met handige tips.

Hoe doe je mee? Ga naar Webinar Grote Zilverreiger en Aalscholver Slaapplaatstellingen of open op 7 oktober om 19.25 uur het webinar op YouTube. Om 19.30 uur gaan we van start. In de chatbox kun je tijdens het webinar vragen stellen. Aanmelden is niet nodig.

Tekst: Sovon Vogelonderzoek Nederland
Beeld: Margot Huijpen; Albert de Jong