Bruine kikker

Bruine kikkers worden trager door strooizout

31-JAN-2012 - Op de meeste plaatsen is het kwik onder het vriespunt gezakt en hier en daar heeft het licht gesneeuwd. De strooidiensten van het Agentschap Wegen en Verkeer hebben gisterennacht zo'n 600 ton zout gestrooid op de Vlaamse wegen. De ecologische effecten van strooizout werden tot nog toe nauwelijks onderzocht. Van een aantal zoutminnende plantensoorten (die normaal enkel in het kustgebied voorkomen) is bekend dat ze dankzij een verhoogd zoutgehalte in de bodem, ten gevolge van uitgespoeld strooizout, ook in binnenlandse wegbermen voet aan grond krijgen. Recent werd ook onderzocht welke impact strooizout heeft op amfibieën.

Bericht uitgegeven door Hyla, reptielen- en amfibieënwerkgroep van Natuurpunt [land] op [publicatiedatum]

Op de meeste plaatsen is het kwik onder het vriespunt gezakt en hier en daar heeft het licht gesneeuwd. De strooidiensten van het Agentschap Wegen en Verkeer hebben gisterennacht zo'n 600 ton zout gestrooid op de Vlaamse wegen. De ecologische effecten van strooizout werden tot nog toe nauwelijks onderzocht. Van een aantal zoutminnende plantensoorten (die normaal enkel in het kustgebied voorkomen) is bekend dat ze dankzij een verhoogd zoutgehalte in de bodem, ten gevolge van uitgespoeld strooizout, ook in binnenlandse wegbermen voet aan grond krijgen. Recent werd ook onderzocht welke impact strooizout heeft op amfibieën.

Jaarlijks wordt wereldwijd 189 miljoen ton zout geproduceerd; 10% hiervan wordt gebruikt om wegen ijs- en sneeuwvrij te houden. Deze zouten kunnen in aanzienlijke mate uitspoelen naar de aangrenzende gebieden en zouden bijgevolg ook amfibieën kunnen beïnvloeden in hun voortplanting of fysiologie. Denoël et al (2010) onderzocht de impact van verhoogde zoutconcentratie op het gedrag van de Bruine kikker (Rana temporaria). Het volledige artikel kan je hier raadplegen.

Larven van Bruine kikker bewegen trager wanneer ze opgroeien in ’strooizoutwater’ (foto: Hugo Willocx)
Deze soort werd gekozen omdat ze wijdverspreid in gans Europa voorkomt maar vooral omdat het voortplantingsseizoen doorgaans start kort nadat het laatste strooizout werd gestrooid. Het labo-onderzoek waarbij dikkoppjes werden blootgesteld aan verschillende concentraties natriumchloride ('keukenzout'), toonde aan dat verhoogde concentraties een significant negatieve impact hadden op de bewegingssnelheid en de afstand die door de dikkopjes werd afgelegd. Er werd echter geen verhoogde sterfte vastgesteld en ook de ontwikkeling werd niet geremd bij verhoogde zoutconcentraties. In andere ecotoxicologische gedragsstudies, toegepast op andere amfibiesoorten, werd echter wel een verhoogd sterftecijfer vastgesteld. Er wordt vermoed dat het stadium waarin de soort wordt blootgesteld aan verhoogde zoutconcentraties (als ei of als dikkop) bepalend kan zijn voor de mate waarin de soort hierop (negatief) reageert.

Denoël besluit dat Bruine kikkers die trager bewegen - doordat ze werden blootgesteld aan ‘strooizoutwater’ - zich minder snel en over kortere afstanden verplaatsen waardoor hun actieradius verkleint en ze ook minder snel aan predatoren kunnen ontkomen. De gedragsveranderingen werden pas vastgesteld nadat de dikkopjes gedurende meer dan een maand aan de verhoogde concentraties werden blootgesteld. Aangezien de volledige larvale ontwikkeling (van ei tot metamorfose) ook in het veld langer dan een maand duurt, lijkt het aannemelijk dat het gebruik van strooizout (en de uitspoeling naar aangrenzende voortplantingsplaatsen) een negatieve impact kan hebben op Bruine kikkers. Deze soort staat niet op de (sterk gedateerde) Vlaamse Rode Lijst van amfibieën en reptielen maar aangezien zo goed als alle inheemse amfibiesoorten er de voorbije decennia (sterk) op achteruitgingen, geeft de studie wel aan dat de gevaren soms uit onverwachte hoek kunnen komen.

Het belang van verkeersveiligheid kan niet worden onderschat. Het strooien van zout op verkeerswegen zal dan ook in de toekomst een vast gegeven blijven. Toch wil Hyla, de reptielen- en amfibieënwerkgroep van Natuurpunt, de aandacht vestigen op mogelijke negatieve ecologische effecten van (overdadig) gebruik van strooizout. Hoewel er vooralsnog weinig (kosten)efficiënte alternatieven voorhanden zijn, zou misschien moeten worden overwogen of het gebruik van strooizout in kwetsbare zones zoals wegen door waterrijke natuurgebieden niet zou kunnen worden beperkt.

Contact: Dominique Verbelen, Hyla
Foto: Hugo Willocx