Wanneer de stilte ver zoek is…
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
Wetenschappelijk onderzoek toonde reeds aan dat zeezoogdieren extreem gevoelig zijn voor geluid dat het gevolg is van menselijke activiteit op zee. Het gebruik van sonar voor militaire doeleinden, eindigde al vele malen in massastrandingen van verschillende soorten zeezoogdieren. De Canarische eilanden waren lange tijd een hotspot voor dergelijke walvisstrandingen. Een moratorium dat de Spaanse overheid in 2004 uitvaardigde, bracht daar verandering in.
Communiceren met soortgenoten in een onmetelijke oceaan: het lijkt onbegonnen werk. Het zicht is gelimiteerd, geurmoleculen verspreiden zich slechts langzaam en over beperkte afstanden en soortgenoten zijn vaak ver van elkaar verwijderd. Zeezoogdieren zijn dan ook – veel meer dan landdieren – aangewezen op het gebruik van geluid. De zang waarmee baleinwalvissen met elkaar communiceren reikt duizenden kilometers ver en dolfijnen gebruiken echolocatie om hun voedsel te lokaliseren.
Maar ook de mens heeft die techniek ontdekt: het gebruik van geluidsgolven wordt ingezet in de zoektocht naar olie in de oceaanbodem (seismiek) of het opsporen van onderzeeërs en mijnen (sonar). Het gebruik van deze geluidstechnieken zorgt er, samen met de toenemende scheepvaart en de installatie van boorplatformen, voor dat onze oceanen steeds luidruchtiger worden. De communicatie tussen zeezoogdieren wordt hierdoor alsmaar meer verstoord: walviskalfjes geraken gescheiden van hun moeders, baleinwalvissen veranderen de toonhoogte van hun zang en een aantal soorten slaagt er niet meer in prooien op te sporen of vijanden te detecteren. De impact van deze veranderingen op lange termijn is voorlopig nog onbekend. Maar vermoedelijk zijn de gevolgen van deze geluidshinder nog veel ingrijpender en direct waarneembaar.
Er duiken hoe langer hoe meer bewijzen op dat het gebruik van midfrequentie sonar (3-8 kHz) voor militaire doeleinden verantwoordelijk is voor massastrandingen van zeezoogdieren overal ter wereld. Uit autopsies van gestrande dieren blijkt dat deze verwondingen vertonen die vergelijkbaar zijn met symptonen van decompressieziekte bij mensen. Deze verwondingen worden veroorzaakt wanneer dieren vanuit de grote diepte te snel omhoog zwemmen. Onderzoek met gezenderde dieren toonde aan dat geluidsgolven voortgebracht door sonars net dat effect hebben op zeezoogdieren in het algemeen en spitssnuitdolfijnen in het bijzonder. Van deze groepsdieren is immers geweten dat ze voornamelijk foerageren in de diepzee, waar ze jagen op onder meer inktvissen. Vermoed wordt dat de hoge intensiteit van de geluidsgolven de dieren doet wegvluchten van hun foerageergebied en hen daarbij in sneltempo naar boven drijft. Hun lichaam krijgt daarbij de tijd niet zich aan te passen aan de snel veranderende druk met alle gevolgen van dien. Dieren die niet onmiddellijk overlijden als gevolg van de decompressieziekte, hebben vaak te kampen met blijvende letsels of gehoorschade.
Onder meer de stranding van 14 spitssnuitdolfijnen in 2002 op de kusten van de Canarische eilanden, traditioneel een hotspot voor walvissen en dolfijnen, kon toegeschreven worden aan het gebruik van mid-frequentie mariene sonar in de omgeving. De stranding van vier Cuvier’s spitsnuitdolfijnen, twee jaar later, vond - niet toevallig - plaats na een internationale marine oefening. Ook zes eerdere massastrandingen op de Canarische eilanden en een heel aantal strandingen elders ter wereld, werden intussen gelinkt aan het gebruik van sonar bij militaire manoeuvres.
De bestaande mitigerende maatregelen die gehanteerd worden bij militaire oefeningen op zee zijn gefocust op het vermijden van gehoorschade bij zeezoogdieren. Het ziet er echter naar uit dat - eerder dan gehoorschade - de invloed van geluid op het gedrag van de dieren de kritische factor vormt. Bovendien ligt die drempel een stuk lager dan de huidige bovengrens van 180 dB die werd ingesteld ter bescherming van de zeezoogdieren. Nieuwe en strengere maatregelen dringen zich dan ook op. Het moratorium dat de Spaanse overheid in 2004 instelde op het gebruik van sonar in de wateren rondom de Canarische eilanden heeft alvast verdere massastrandingen voorkomen. Een knap resultaat dat een direct gevolg is van een sterke politieke beslissing en alvast een eerste stap in de goede richting.
Tekst: Griet Nijs, Natuurpunt Studie
Foto's: Martijn de Jonge; Kangaboy.net