Schitterende schaarse naaktslak op graten

Voor wie er oog voor heeft – en dat zijn er veel in ons land – behoren zeenaaktslakken tot de mooiste zeedieren. Veel soorten zijn nogal klein, maar het aantal zeldzaamheden in ons land is groot. En móói dat ze zijn! Dat geldt zeker voor een schaars voorkomende, kleurige zeenaaktslak die deze maand na vele jaren weer werd gevonden. De vondst vroeg in het jaar liep bijna gelijk met de komst van de Nieuwe Haring, waarmee trouwens nog een andere link was.

Oranje w­ratten

De prachtige zeenaaktslak Limacia clavigera werd in 1995 voor het eerst in Nederland ontdekt in de Oosterschelde nabij Zierikzee. Het dier kreeg de naam Wrattige mosdierslak naar de oranje, duidelijk tegen het witte lichaam op de rug afstekende tuberkels (rugwratten). Er zijn nog meer opvallend gekleurde onderdelen. Op de rug staat een kransje met drie veervormige kieuwen, waarvan de uiteinden meestel heldergeel zijn. Geel pigment zit ook op de top van de vaak naar binnen gebogen papillen op de zijkanten van het lichaam (5 tot 7 paar). Op de voorrand van de kop zijn bovendien tot 9 vingervormige uitsteeksels aanwezig, met eveneens geel pigment op de top. Op de staart loopt vaak ook een gele pigmentlijn. Deze wit-geel-oranje kleurencombi maakt dat het circa 2 centimeter grote dier makkelijk herkenbaar is.

Zelden gevonden verrrassing

Er zijn van deze slak maar weinig meldingen bekend uit de Nederlandse wateren. De soort is aangetroffen in de Noordzee en in de noordwestelijke Oosterschelde, waar het een zeldzame gast is. Elders in Europa worden de dieren bijna het hele jaar door gevonden, in ons land vooral laat in het voorjaar en in de zomer. Hoewel qua periode passend binnen dit beeld, was de waarneming van Lilian Schoonderwoerd en Astrid Vis tijdens een duik op woensdag 11 juni 2025 bij de Plompe Toren, een complete verrassing. In hun eigen woorden: "Een heel leuke ontmoeting die deze duik extra speciaal voor ons maakte. Dat deze slak nu in de Oosterschelde werd gespot, maakt duidelijk hoe dynamisch en verrassend het onderwaterleven hier kan zijn."

Specifiek voedsel

Zeenaaktslakken (Nudibranchia) zijn slakken die in de loop der evolutie hun schelp zijn kwijtgeraakt. 'Nudies' zijn vaak sterk gespecialiseerd qua voedselkeuze. Zoals de naam aangeeft, voeden mosdierslakken zich met mosdiertjes (Bryozoa). Dat zijn piepkleine diertjes, onzichtbaar voor het blote oog van de duiker of snorkelaar, die samengegroeid tot kolonies vaak een karakteristieke vorm hebben. De Wrattige mosdierslak leeft van meerdere soorten struik- en korstvormige mosdiertjes. In ons land zijn ze meermalen gevonden op mosdiertjes uit het geslacht Electra, die op stenen en zeewieren groeien. Dit voedsel kan plaatselijk en tijdelijk algemeen zijn. De soort Electra pilosa, het Harig mosdiertje, kan aangespoeld zelfs zo algemeen worden dat overlast ontstaat. Opvallend genoeg is het aantal Wrattige mosdierslakken de laatste jaren niet toegenomen. Een mogelijke verklaring wordt hier gegeven.

Op Haringgraat

Opvallend is ook dat het nu gevonden en gefotografeerde dier werd aangetroffen op Haringgraat (Halecium halecinum). Dit is geen mosdiertje, maar een hydropoliep die stijve en veervormige kolonies vormt. Die kolonies lijken vanweg hun vertakte vorm sterk op graten van vissen (haringen) die op de bodem liggen. Het is niet erg waarschijnlijk dat de waargenomen slak van de poliepen at. Mogelijk was het dier toevallig net op dat moment onderweg naar een andere plek. Overigens verschoof dit jaar ook de Scheveningse Vlaggetjesdag – de aftrap van het nieuwe haringseizoen – naar een andere plek. Dat was geen toeval, maar noodzaak vanwege de NAVO-top in Den Haag en de komst van de Amerikaanse president. Geheel zuiver op de graat dus (die verplaatsing dan).

Tekst: Lilian Schoonderwoerd, Rykel de Bruyne, Astrid Vis en Brendan Oonk, Stichting ANEMOON
Beeld: Astrid Vis (leadfoto: Wrattige mosdierslak in de Oosterschelde); Lilian Schoonderwoerd; Mick Otten