Veeteeltmedicijn bedreigt Europees gierenbestand

Bericht uitgegeven door BirdLife [land] op [publicatiedatum]

Diclofenac is vooral gekend als een krachtige ontstekingsremmer voor mensen, maar daarnaast wordt het medicijn ook toegediend bij vee. En het is die laatste toepassing die dramatische gevolgen heeft voor de volgende schakel in de voedselketen: de gieren. Zo verdween in Zuid-Azië 99 procent van het gierenbestand. Recent kwam aan het licht dat het medicijn vrij beschikbaar is voor veetelers in Spanje en Italië. BirdLife en Natuurpunt roepen de EU op om lessen te trekken uit de Zuid-Aziatische catastrofe en vragen een onmiddellijk verbod.

Sinds het voorjaar van 2013 zijn er twee veeteeltproducten op de Spaanse markt die het geneesmiddel Diclofenac bevatten. Onderzoek door BirdLife heeft aan het licht gebracht dat het medicijn ook in Italië verhandeld wordt, hoewel veilige, alternatieve medicijnen als Meloxicam en Ketoprofen voorhanden zijn. Dat kan dramatisch zijn voor het Europese gierenbestand. Miljoenen euro’s zijn geïnvesteerd om bedreigde Europese giersoorten te redden. Die investering dreigt nu in een klap verloren te gaan.

Hoe dramatisch het gebruik van Diclofenac in de veeteelt kan zijn, bleek in India, Pakistan en Nepal. Ooit leefden op het Indisch continent tientallen miljoenen vogels. 99 procent van dat gierenbestand stierf er een aantal dagen na het eten van vee dat behandeld was met het medicijn. Diclofenac werd aan het vee toegediend om gewrichtspijnen te verminderen en om oud en ziek vee langer te laten werken. Vooral in de laatste levensfase van het vee werd het medicijn in grote hoeveelheden toegediend. Wanneer gieren zich vervolgens te goed deden aan de kadavers van dat  vee, zorgde het opgehoopte en pas toegediende medicijn voor een onmiddellijk nierfalen. In ongeveer 10 jaar tijd zijn de gierenpopulaties er bijna volledig van de kaart geveegd. 

Dat heeft ook een onmiddellijk effect gehad op de gezondheid van de mensen. Doordat de gieren verdwenen, bleven karkassen langer liggen. Zwerfhonden namen dan de taak van de gieren over, maar dat bracht een verhoogde verspreiding van het rabiësvirus met zich mee. Sinds 2006 geldt op het Indisch subcontinent een compleet verbod. Intussen laten de eerste tekenen van herstel zich zien bij de Indiase gieren: de verspreiding van Diclofenac in het vee is met twee derde verminderd en de vrije val van het gierenbestand is gestopt. Terwijl Zuid-Azië haar les geleerd heeft, dreigen we in Europa een stap achteruit te zetten. In de Spaanse en Italiaanse veeteelt is het gebruik van Diclofenac  toegelaten, ontdekte BirdLife.

In Europa bevinden zich vier zeldzame gierensoorten, die allemaal beschermd zijn volgens Europese wetgeving. De Aasgier is met uisterven bedreigd en opgenomen in de Rode Lijst van IUCN, de Monniksgier is geregistreerd als bijna in gevaar. De Vale gier en de Lammergier hebben zich recent hersteld van erg lage populaties na decennialange inspanningen van natuurbeheerders.

Volgens de Europese Vogelrichtlijn hebben de Europese Unie en de lidstaten een wettelijke verplichting om gieren te beschermen. Daarnaast zijn er de bepalingen van de Europese medicatiewetgeving, die het vermijden van ecologische schade benadrukt. Een Europees verbod is niet alleen noodzakelijk voor de Europese gieren, het zou ook een krachtig signaal betekenen voor Afrika en Azië, waar het gebruik van de drug nog veel grotere consequenties kan hebben. Tot slot opent het ook een alternatieve routes voor wie illegaal Diclofenac wil toedienen in landen waar dat wel al verboden is.

Gieren zijn machtige vogels die de maatschappij een grote en belangrijke dienst verlenen: ze ruimen dode dieren op en helpen op die manier om de verspreiding van ziektes te beperken. het Iberisch schiereiland, Frankrijk en Italië vormen de thuishaven voor Europa’s grote gierenpopulaties.

Tekst: BirdLife International
Foto's: Wesley Poelman & ARK