Gezaagde steurgarnaal weer in de lift
Stichting ANEMOONGezaagde steurgarnalen (Palaemon serratus) worden in het Grevelingmeer en de Oosterschelde door duikers vooral gezien in holtes en onder overhangende veenplaten. Ook in de wierzone kunnen ze worden aangetroffen. Het zijn goede zwemmers die zich over grote afstanden kunnen verplaatsen en ook stromend water niet schuwen. Als de winter in zicht komt, zo rond december, trekken ze naar dieper water. In februari wordt de soort daardoor nauwelijks gezien. Vanaf maart neemt de kans dat duikers de soort aantreffen geleidelijk toe. In oktober en november is de trefkans het grootst. In het Grevelingenmeer verloopt de toename in de loop van het seizoen beduidend sneller dan in de Oosterschelde. Dit komt vermoedelijk doordat de Oosterscheldepopulatie ’s winters grotendeels in de Noordzee verblijft, terwijl voor het Grevelingenmeer geldt dat de meeste dieren daar overwinteren.
Golfpatroon
Niet alleen in de loop van de seizoenen komen en gaan de Gezaagde steurgarnalen, maar ook in de loop der jaren lijkt het voorkomen in de Nederlandse wateren aan een golfpatroon onderhevig. In 1997 is de soort betrokken bij het Monitoring Project Onderwateroever (MOO). Duikers zagen de soort toen maar weinig. Sindsdien nam het voorkomen tot 2004 duidelijk en gestaag toe. Daarna trad er een sterke afname op tot circa 2010. Vanaf 2015 is er sprake van een voorzichtig herstel. Ook dit jaar krijgt ANEMOON weer relatief veel meldingen binnen. Het is onbekend welke oorzaken aan dit patroon ten grondslag liggen. Maar voor duikers mag dat de pret niet drukken. Deze indrukwekkende soort zit gelukkig weer in de lift.
Zelf zien
Wie de soort wil spotten, moet nu te water. Het water is immers nog best lekker warm en dat vinden de Gezaagde steurgarnalen ook. Maar pas op! De gelijkenis met meerdere soorten steurgarnalen is groot en ook die soorten zijn talrijk in dit seizoen. Evenals andere soorten steurgarnalen heeft de Gezaagde steurgarnaal een glasachtig lichaam. Het voorste deel, het kop-borststuk, is vaak voorzien van een zebra-achtig patroon en de 'gewrichten' van de poten zijn vaak voorzien van mooi gekleurde ringen. De snuit oftewel het rostrum (het verticale platte deel voor de ogen) is bezet met tandjes. Daardoor doet het denken aan een zaag en vandaar de naam. Maar de familieleden uit het geslacht Palaemon hebben eveneens een gezaagd rostrum. Het gezaagd zijn en het kleurenpatroon zijn dus geenszins eenduidige determinatiekenmerken. De kleuren zijn variabel en afhankelijk van tal van factoren, zoals dag/nacht en stress.
Kenmerkend voor volwassen dieren (5 tot 11 centimeter groot) is het voorste deel van het rostrum. Alleen bij Gezaagde steurgarnalen is dat naar boven toe gekromd en juist op dit voorste deel staan geen tandjes. Verder heeft het rostrum vaak een brede gele lengtestreep, omzoomd door een donkerroodbruine lijn.
Om meer zekerheid over de determinatie te verkrijgen, moet men ook kijken naar details, zoals het aantal tanden op het rostrum, de plaats van deze tanden en de bouw van de scharen en het staartstuk.
Doorgeven van waarnemingen
“Veel te lastig om onder water dergelijke details te zien”, zult u terecht zeggen. Maar foto’s bieden uitkomst. Waarnemingen en foto’s van de Gezaagde steurgarnaal zijn welkom en kunnen worden doorgegeven via telmee.nl. MOO-waarnemers kunnen hun waarnemingen doorgeven via het MOO-portaal. Maar natuurlijk kunnen waarnemingen ook nog gewoon via papieren formulieren worden opgestuurd. Het moto blijft “Laat uw waarnemingen nooit verloren gaan”.
Tekst: Adriaan Gmelig Meyling, Stichting ANEMOON
Foto’s: Peter H. van Bragt, Stichting ANEMOON