Natuurjournaal 3 december 2025

Dat er in het najaar veel soorten in winterrust gaan, betekent niet dat er niets meer te zien is in de natuur. Zo is op zonnige dagen de bruinrode heidelibel nog steeds te vinden. Deze libel komt in heel Nederland algemeen voor. De libellen die nu vliegen, zullen grotendeels sterven voor de winter. Zij hebben gezorgd voor een nieuwe generatie door eitjes te leggen die na de winter zullen uitkomen. Een enkele imago (volwassen libel) overleeft de winter en kan in het voorjaar weer actief worden. De bruinrode heidelibel is te verwarren met twee andere algemene heidelibelsoorten, namelijk de bloedrode en steenrode heidelibel. De bloedrode heidelibel heeft volledig zwarte poten, terwijl de andere twee soorten lichte banen op de poten hebben. Verder is de steenrode heidelibel van de bruinrode te onderscheiden doordat de donkere streep boven de ogen bij de steenrode heidelibel aan de zijkant van de ogen naar beneden door loopt, de zogenoemde ‘hangsnor’. Bij de bruinrode heidelibel ontbreekt deze verticale verlenging. In deze tijd van het jaar is het een stuk makkelijker: doorgaans is nu alleen nog maar de bruinrode heidelibel te vinden.

Een andere soortgroep die bij uitstek in de wintermaanden kan worden bekeken, is de groep van de mossen. Gewoon gaffeltandmos is een algemene soort, en een van het beperkte aantal mossoorten dat in Nederland in alle typen landschappen kan voorkomen. Toch heeft gewoon gaffeltandmos de voorkeur voor de Pleistocene zandgronden, waar het zeer algemeen is in bossen, heidevelden en op stuifzanden. Hier vormt gewoon gaffeltandmos zoden, pollen of kussens. De bladeren staan verspreid en hebben een eironde bladvoet, gezaagde bladrand en lange priemvormige top. Ze zijn eerst glanzend groen, maar naarmate het seizoen vordert, krijgen ze een geel tot bruinige kleur. Voortplanting vindt veelal vegetatief plaats, waarbij stengels of takken afbreken en verder groeien. Op zandgrond worden nog wel geregeld sporenkapsels gevormd. Gewoon gaffeltandmos kan ook op boomstammen en rotsen groeien.

Tekst: Marco Wind, Nature Today
Beeld: Jesper Kransen; Hans Haafkens, Waarneming.nl