Natuurjournaal 20 december 2025

Da’s weer eens wat anders dan een Leidse glibber (geuzennaam voor een inwoner van Leiden): een lugubere glijer. De lugubere glijer is een platworm, een van de vele. Platwormen zijn van die diersoorten waar veelal overheen gekeken wordt – niet in de laatste plaats omdat ze plat zijn. Toch zijn ze een extra blik echt waard. Hun bouwplan lijkt een beetje hapsnap te zijn opgezet: wel een mond – die bij veel vrijlevende platwormen midden op hun buik zit – maar geen anus. Afval gaat door dezelfde opening weer naar buiten. Geen lichaamsholte, ademhalingssysteem of bloedsomloop, wel een simpel brein. Toch zijn dit soort zaken een logisch gevolg van hun bouwplan: als je lijf zo plat is en je huid zo dun dat zuurstof erdoorheen kan dringen en al je organen bereikt, is een bloedsomloop bijvoorbeeld al niet nodig. Maar wat is er zo luguber aan lugubere glijers? Misschien is het hun vermogen om, als ze door een ongelukje onverhoopt doormidden worden gehakt, verder te leven als twee aparte wormen. De missende onderdelen groeien ‘simpelweg’ aan dankzij speciale cellen, neoblasten.

Platwormen zijn, in biologische termen, complex. Ze hebben een voor- en een achterkant, en een linker- en een rechterkant. Ze zijn, zoals dat heet, ‘bilateraal symmetrisch’, beide helften zijn aan elkaar gespiegeld. Er zijn maar liefst een paar honderd verschillende soorten platwormen in Nederland. Sommige daarvan leven als parasiet binnen in andere organismen, zoals de mens. Denk aan lintwormen die je door besmet voedsel binnen kunt krijgen. Net als lugubere glijers zijn schele engerds echter vrijlevend, ze leven in allerlei stilstaande, zoete wateren, zoals meertjes met krabbescheer. De platwormen kunnen zich voortplanten vanaf een temperatuur van 1 graden Celsius. Tegen het einde van de winter, wanneer de temperatuur net weer begint te stijgen, zetten ze cocons met eitjes af.

Tekst: Karen Bosma, Nature Today
Beeld: Laurens Houben, Waarneming.nl; Ton van Haaren, Waarneming.nl