Natuurjournaal 17 december 2025

Veel soorten muizen blijven ook in de winter actief. Ondergronds, in hun holletjes, blijft de temperatuur constanter dan bovengronds en als ze slim zijn geweest, hebben ze in de periode ervoor een voedselvoorraad aangelegd, waarmee ze de tijd van schaarste overbruggen. Grotere zoogdieren eten zich rond en leggen een vetlaag aan. Bij kleine zoogdieren heeft dat geen zin, dus zij leggen als het ware een externe vetlaag aan in de vorm van een voedselvoorraad. Het kost kleine zoogdieren meer moeite om hun lichaamstemperatuur op peil te houden dan grote, omdat ze sneller afkoelen. Hoe dat kan? Dat is wiskunde. Als een vorm groter wordt, groeit zijn volume harder dan zijn oppervlak. Hoe kleiner een zoogdier is, hoe groter zijn huidoppervlak is ten opzichte van zijn inhoud en hoe meer warmte hij via zijn huid aan de omgeving verliest. Kleine zoogdieren hebben zodoende een stuk minder 'reservewarmte' en kunnen na een of een paar strenge nachten in de problemen raken. Aan de andere kant kunnen ze ook razendsnel opwarmen.

Als je zo’n bergje zand of aarde tegenkomt met een gat erin, dan heb je zeker het hol van een bosmuis gevonden. Men zegt wel dat deze muizensoort altijd ‘een emmer zand voor de deur heeft liggen’. Bosmuizen graven nogal diepe holen. Daarom moeten ze behoorlijk wat zand kwijt. Omdat hun hol maar één uitgang heeft, komt alles voor die ingang te liggen. Andere muizensoorten, zoals woelmuizen en veldmuizen, verplaatsen natuurlijk ook zand, maar zij graven minder diep en hebben ook meerdere in- en uitgangen, waardoor het zand veel meer verspreid wordt. De bosmuis is het hele jaar actief, ook in de winter, en deze ‘zandbergjes-met-gat’ zijn dan ook het hele jaar te vinden. Succes!

Tekst: Karen Bosma, Nature Today en Mike Hirschler, IVN Deventer
Beeld: Rudmer Zwerver, Saxifraga (leadfoto: ook de veldmuis legt voorraden aan voor de winter en blijft actief); Mike Hirschler