Marionfyfea adventor. Deze platworm is in 2016 beschreven op basis van dieren uit Nederland.

Invasie van de platwormen

EIS Kenniscentrum Insecten
15-JAN-2017 - Exotische landplatwormen worden met potplanten naar Europa vervoerd en kunnen zich soms buiten handhaven. Deze vraatzuchtige wormen worden tot 50 cm lang en zijn moeilijk te bestrijden. Omdat ze regenwormen eten vormen ze een bedreiging voor de bodemkwaliteit, in de natuur, maar ook in de landbouw. In Nederland zijn drie soorten vastgesteld, maar dit is waarschijnlijk het topje van de ijsberg.

Uit Nederland zijn drie soorten exotische landplatwormen bekend, zo blijkt uit een recente publicatie van Sytske de Waart in het tijdschrift Nederlandse Faunistische Mededelingen. Platwormen lijken onschuldig, maar het zijn toppredatoren van bodemdieren. Omdat ze regenwormen eten kunnen ze een negatieve invloed hebben op de bodemkwaliteit in de natuur, maar ook in de land- en tuinbouw. In Engeland zijn al 15 soorten gevonden en is vastgesteld dat regenwormpopulaties aangetast worden. In Nederland is nader onderzoek naar deze dieren hard nodig.

De hamerhoofdplatworm is gevonden in kassen in Nederland en kan niet buiten overleven

Ronald Sluys van Naturalis luidde recent de noodklok in het artikel Invasion of the flatworms in American Scientist. De laatste decennia wordt in Europa steeds vaker melding gemaakt van import van landplatwormen met potplanten, met name uit Azië, Australië en Nieuw-Zeeland. In Engeland zijn al 15 soorten vastgesteld. Deze handhaven zich deels in kassen, maar sommige, zoals de Nieuw-Zeelandse landplatworm Arthurdendyus triangulatus, zijn invasief in het buitengebied. De Nieuw-Guineese landplatworm Platydemus manokwari wordt door de IUCN zelfs tot de 100 meest gevaarlijke invasieve exoten gerekend omdat deze inheemse slakken kan uitroeien, met name op eilanden. Op YouTube zijn diverse video’s te vinden van platwormen die andere bodemdieren aanvallen, twee ervan staan hieronder.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.

Landplatworm valt regenworm aan (Bron: Spotted Harpy)

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.

Landplatworm jaagt op slakken (Bron: Cham Ty)

Platwormen zijn bijzondere dieren. Ze kunnen lang zonder voedsel en zijn moeilijk te bestrijden, mede omdat hun lichaam kan regenereren als het beschadigd of door midden gehakt wordt. Omdat ze vies smaken, kennen ze ook nauwelijks natuurlijke vijanden. Dit maakt ze lastig te bestrijden.

In Nederland zijn tot nu toe de onderstaande drie exotische landplatwormen gevonden, maar dit  is ongetwijfeld nog maar het topje van de ijsberg.

  1. De hamerhoofdlandplatworm (Bipalium kewense) komt in kassen voor, maar in kan onze streken niet buiten overleven.
  2. De grote Australische tweestreep (Caenoplana bicolor) werd in 2014 gefotografeerd in een tuin in Castricum. Deze worm kan tot 12 centimeter lang worden.
  3. Marionfyfea adventor is een kleine soort die pas in 2016 werd beschreven, op basis van dieren uit Nederland. Deze worm is verder bekend uit Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, maar komt van oorsprong waarschijnlijk uit Nieuw-Zeeland.

De grote Australische geelstreep werd in 2014 gefotografeerd in een tuin in Castricum

In Scandinavië en Groot-Brittannië worden al maatregelen genomen om exotische landplatwormen buiten de deur te houden. Het lijkt daarom hoog tijd om ook in Nederland nader onderzoek uit te voeren, zodat we bij een heuse invasie niet achter de feiten aanlopen en tijdig maatregelen kunnen nemen tegen verspreiding. De werkgroep Landplatwormen van EIS Kenniscentrum Insecten zal in 2017 een start maken met een inventarisatie.

Tekst: Sytske de Waart, werkgroep Landplatwormen EIS Kenniscentrum Insecten en Ronald Sluys, Naturalis
Foto's: Marco Faasse (leadfoto: Marionfyfea adventor werd in 2016 beschreven op basis van Nederlandse dieren. Deze soort is gevonden in Goes en Schiedam); Jean-Lou Justine; Richard Reijnders