Twintig wereldwijd bedreigde vogelsoorten in Nederland

Van de acht wereldwijd bedreigde vogels die ook in Nederland broeden zijn er twee waar Nederland uitzonderlijk belangrijk voor is: de grutto en de scholekster. Beide vogelsoorten hebben met name te lijden onder de intensieve landbouw. Ook veel andere soorten die sterk achteruit gaan in ons land en in omringende Europese landen zijn in sterke mate afhankelijk van het boerenland, onder andere de patrijs en zomertortel.

Fred Wouters, directeur van Vogelbescherming: "Dit rapport toont de noodzaak van een transitie in de landbouw. Wordt de landbouw in Nederland en Europa niet natuurvriendelijk, dan verdwijnen deze typisch Europese vogels, dat zou een grote schande zijn."

Er zijn een paar opvallende grote lijnen: soorten van het boerenland doen het in heel Europa slecht en Nederland heeft een grote internationale verantwoordelijkheid voor deze soorten. Dat komt niet als een verrassing; we weten dat al lang maar het wordt nog eens extra bevestigd in onverbiddelijke tabellen.

Nederlandse Delta

Het belang van Nederland als Delta blijkt onder andere uit de aantallen moerasvogels en watervogels. Het op orde brengen van onze grote wateren als Waddenzee, IJsselmeer en Zeeuwse Delta, hebben een belangrijk mondiaal effect. Fred Wouters: "Het komend kabinet heeft de kans om, in samenhang met projecten die de waterveiligheid in ons land verhogen, een forse verbetering te bewerkstelligen voor de natuur in deze gebieden. Daarmee kunnen we een belangrijke bijdrage leveren aan de Europese en mondiale natuurbescherming."

In Nederland leven 186 broedvogelsoorten (inclusief soorten die niet elk jaar bij ons broeden). Als overwinteringsgebied zijn ‘we’ bovendien voor 54 soorten watervogels van groot belang. Van de overwinterende watervogels is 42% van de soorten niet in een veilige situatie, van de broedvogels heeft 36% een zorgelijke status.

Bedreiging op wereldwijde, Europese of Nederlandse schaal

Vogels die in Nederland bedreigd zijn, zijn dat niet automatisch wereldwijd. In het rapport analyseert BirdLife het vóórkomen van bedreigde soorten per land, op drie niveaus. Voor Nederland levert dat het volgende zorgelijke lijstje op:

1. Wereldwijd bedreigd: in Nederland 8 broedvogelsoorten, 12 overwinterende soorten
2. Europees bedreigde soorten met zwaartepunt in Europa: 16 broedvogels, 1 overwinteraar (tureluur)
3. Europees bedreigde soorten die buiten Europa hun zwaartepunt hebben: 43 soorten broedvogels, 10 overwinteraars.

Europese bescherming zinvol

In totaal zijn van de 540 in Europa voorkomende vogels 70 soorten wereldwijd bedreigd. Net als in Nederland zijn daar opvallend veel vogels van het boerenland bij. Toch is het beeld niet alleen maar negatief. Een deel van de bedreigde soorten neemt, door succesvol toepassen van Europese regels voor natuurbescherming, weer toe. Kraanvogel en zeearend zijn daar een goed voorbeeld van. 

Onverwachte soorten

Er zijn ook een paar opmerkelijke vermeldingen in de overzichten; soorten waarvan we ons misschien niet goed realiseren dat ze zo fors afnemen. Zilvermeeuwen bijvoorbeeld zijn als soort vooral in Europa te vinden en 7% van de zilvermeeuwen broedt ‘bij ons’. Ook opvallend: de meerkoet. Hoewel ze hun zwaartepunt niet in Europa hebben, neemt de meerkoet in Europa flink af in aantal. En 12% van de Europese meerkoeten broedt in Nederland. Het IJsselmeer huisvest elke winter meer dan 30% van de Europese populatie van de topper (een eend die lijkt op de kuifeend) en komt ook voor in de BirdLife-tabellen. Aanvoerders van de zorgenlijst zijn echter de grutto, scholekster en rosse grutto. Deze soorten bevestigen nog eens waarin Nederland internationaal zo ontzettend belangrijk is: onze weiden en wadden zijn van mondiaal belang.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Jan Nijendijk, Saxifraga; JanKees Schwiebbe, BirdPhoto; Rudmer Zwerver, Saxifraga; J.M. Garg