Mannetje schorpioenvlieg Panorpa sp

Schorpioenvliegen talrijk in 2017, maar niet gevaarlijk

De Natuurkalender, Hellingman Onderzoek en Advies, Wageningen University
14-AUG-2017 - Dit jaar zien we zeer veel schorpioenvliegen. In sommige zakken met eikenprocessievlinders die met feromoonvallen zijn gevangen worden honderden exemplaren aangetroffen. In de tien jaar dat feromoonvallen voor de monitoring van eikenprocessievlinders worden ingezet, is dit nog niet voorgekomen. Veel mensen vragen zich af of schorpioenvliegen gevaarlijk zijn. Ze doen echter niets.

Schorpioenvliegen eten vooral dode insecten, honingdauw en rijp fruit. Daarnaast zuigen ze vaak nectar uit verschillende soorten bloemen. De schorpioenvliegen in de feromoonvallen komen duidelijk op de gevangen vlinders af. Kennelijk hebben de vlinders iets zoetigs wat ze lekker vinden. De nog levende exemplaren zuigen aan de achterlijven van de vers gevangen vlinders. Schorpioenvlieglarven kennen eveneens een gevarieerd menu: zowel dode dieren als plantaardig voedsel worden gegeten.

Honderden schorpioenvliegen aangetroffen in een feromoonval voor eikenprocessievlinders

Schorpioenstaart

De mannetjes hebben een omhoog gekrulde staart met een verdikt uiteinde die vaak met schorpioenen wordt geassocieerd. Er wordt gauw gedacht dat de puntige staart gemaakt is om mee te steken. Steken kunnen ze er echter niet mee. Het mannetje gebruikt zijn staart tijdens de paring. Met het tangetje aan zijn staart grijpt hij het vrouwtje vast. Na de paring zet het vrouwtje na vier dagen tussen de 50 en 60 eitjes af in de bodem. Ze worden in groepjes van 12 tot 20 eitjes afgezet. Na ongeveer tien dagen kruipen de larven uit het ei. Larven van schorpioenvliegen worden vaak verward met rupsen en/of larven van loopkevers. Meestal is er een generatie per jaar, maar soms ook twee, afhankelijk van het weer.

Mannetje schorpioenvlieg

Mannetje schorpioenvlieg van bovenaf gezien

Close-up staart mannetje schorpioenvlieg

Detail van kop vrouwtje Schorpioenvlieg

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.
Schorpioenvlieg drinkt nectar (Bron: Silvia Hellingman)

Schorpioenvlieg op rijpe braam

Paring schorpioenvliegen

Vrouwtje schorpioenvlieg

Schorpioenvliegen (Panorpidae) behoren tot de orde Mecoptera. Wereldwijd zijn er meer dan 500 soorten beschreven. Deze groep behoort tot de oudste insectenordes die een volledige gedaantewisseling doormaken. Er komen maar vijf soorten schorpioenvliegen voor in Nederland, waarvan vier van het geslacht Panorpa.

Tekst: Silvia Hellingman, Biocontrole Onderzoek en Advies en Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto's: Silvia Hellingman; Richard Bartz, CC BY-SA 2.5; Gabriel Buissart, CC BY 2.5