De stad als natuurreservaat voor wilde bijen

Van de 359 wilde bijensoorten in Nederland staat meer dan de helft op de Rode Lijst. Dat gaat interventiekunstenaar Hans Kalliwoda aan het hart. Volgens hem is er op het platteland weinig ruimte meer voor wilde bijen. En dus moeten de steden bijvriendelijker worden. “Wilde bijen raken op het platteland steeds meer van hun leefgebied kwijt door intensieve landbouw en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. In de stad vinden ze nieuwe overlevingskansen als wij ze een handje helpen”, licht Kalliwoda toe.

Een stad als natuurreservaat dus, zoals Kalliwoda dat zelf noemt. Een mooie term, maar hij benadrukt dat er wel concrete actie ondernomen moet worden om de stad een geschikte thuishaven te maken voor de bij.

BeeTotems

En dus ontwikkelde Kalliwoda de BeeTotem. Een levend kunstwerk dat geplaatst wordt in woonwijken en mens en natuur samenbrengt. “Er zijn zoveel problemen in de maatschappij, mensen weten niet meer waar ze moeten beginnen om iets te veranderen. Door de BeeTotems kunnen ze direct voor hun eigen deur iets doen. Elke totem is speciaal ontwikkeld voor één soort bij. Dit is voor de buurtbewoners hun eigen wijkbij.”

De BeeTotems bestaan uit gerecycled plastic en zitten vol inheemse planten en wormen die samen een klein ecosysteem vormen. “Binnenin leven tijgerwormen die keukenafval omzetten in plantenvoeding. Deze speciaal geselecteerde planten leveren weer nectar en stuifmeel voor wilde bijen. Zo ontstaat een circulair ecosysteem dat bijen helpt met bestuiven”, legt Kalliwoda uit.

Karmagotchi

Er is een interactieve app genaamd Karmagotchi waarop de bewoners van de wijk het onderhoud bij kunnen houden en foto’s van bijen kunnen delen. “Er is zelfs informatie van het KNMI geïntegreerd”, vertelt Kalliwoda. “Zo weten mensen bijvoorbeeld dat ze geen water moeten geven omdat het al veel heeft geregend of omdat de temperatuur laag is.”

Doordat de bewoners samen zorgdragen voor de planten in de totem hoopt Kalliwoda saamhorigheid te creëren: “Als je als mens meteen mee kunt doen, voelt dat goed. We moeten samenwerken om biodiversiteit in stand te houden.” De app kan ook een goede reden zijn voor kinderen om naar buiten te gaan en elkaar te ontmoeten bij de BeeTotem. “Het is dan niet meer Pokémon vangen, maar bijen fotograferen.”

Inwijding in Leiden

De afgelopen jaren werden meerdere BeeTotems in Amsterdam geplaatst. Op zaterdag 13 september wordt de eerste totem in Leiden door Kalliwoda onthuld in de Maredijkbuurt. Deze totem staat in het teken van de klimopzijdebij. Daarbij zullen ook Koos Biesmeijer, wetenschappelijk directeur van Naturalis, en Ashley North, wethouder Klimaat, Mobiliteit en Financiën van Gemeente Leiden, aanwezig zijn om hun steun aan dit project uit te spreken.

Naast de onthulling van het kunstwerk speelt op 17 september ook een theatergroep genaamd BijenCircus in de Maredijkbuurt. “Het BijenCircus is infotainment", vertelt Kalliwoda. “Het is echt leuk om te zien, maar ook een manier om aan mensen van alle leeftijden en achtergronden te laten zien dat ze zelf iets kunnen veranderen.”

Meer informatie

• Lees meer over de BeeTotem in Leiden en de Karmagotchi app.
• Praktische informatie over de inwijding van de BeeTotem in Leiden en het BijenCircus.
• In Leiden vindt de BeeTotem aansluiting bij het project 'de wijkbij'. Ontdek jouw wijkbij op de website van Bijenlandschap.
• Bekijk de huidige status van de Nederlandse bijensoorten.

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Beeld: MacSiers Imaging; Ernst van Deursen; Ross McCallum