Utrechtse woonwijk De Vliegbasis: toplocatie voor mensen én vleermuizen

De Heide, Het Bos en De Vallei; alleen al de namen van deze buurten verklappen dat dit een bijzondere woonwijk wordt op een unieke locatie: aan de zuidkant van Park Vliegbasis Soesterberg langs de oude landingsbaan en grenzend aan de bebouwde kom van Soesterberg-Noord.

Evert-Jan Roelofsen, directeur van B.V. Hart van de Heuvelrug, parkeert de auto op de kleine parkeerplaats bij de voormalige verkeerstoren van de oude vliegbasis. “Kijk, daar staat het eerste gebouw dat we hebben opgeleverd.” Hij wijst trots naar het vleermuishotel, dat op een steenworp afstand van de toren staat: een groot, bol bouwwerk dat met gras is bekleed met bovenop twee ‘schoorstenen’. Deze openingen bieden toegang tot de verschillende ruimten die warmte bieden tijdens de wintermaanden.

Veilige schuilbunker

Evert-Jan legt uit: “Deze oude bunker is een ideale basis voor een winterverblijf voor vleermuizen. Elk deel van de bunker is aangepast aan de wensen van verschillende soorten. De muren zijn aan de binnenkant ruw gemaakt en er zijn wegkruipplaten geplaatst. Ook hangen ruwe stenen met gaten aan het plafond waar de dieren graag rusten en overwinteren. Het voorste deel van de bunker is geschikt voor de gewone dwergvleermuis. In het achterste deel kunnen onder andere de baardvleermuis, franjestaart en watervleermuis een lekker plekje opzoeken.”

Te gast in de natuur

Het vleermuishotel staat straks midden in Het Bos: een van de vijf karakteristieke woonbuurten van De Vliegbasis. Hier zijn de wijkbewoners te gast in de natuur, waar samenleven met planten en dieren aan de basis staat. De investering in de bunker was een unieke kans waarmee we willen laten zien dat we met respect omgaan met de natuur. Evert-Jan licht toe: “We hebben de bunker samen met ecologische partners ingericht en verbeterd. De vleermuizen zitten – oké hangen – hier letterlijk op de eerste rij met een open aanvliegroute naar de bunker. Met deze A-locatie voor de vleermuizen krijgt de natuur dus voorrang op de bewoners”, legt Evert-Jan uit. “Nachtdieren zoals vleermuizen jagen het liefst in het donker. Het is denkbaar dat op dit soort plekken de straatverlichting vanwege de dieren minder fel is, dan je in een ‘normale’ wijk gewend bent. Dat zijn keuzes die we maken, en die horen bij de ontwikkeling van een wijk naast een beschermd natuurgebied met waardevolle natuur.”

Bouwen in de natuur

Het bouwen in een kwetsbaar natuurgebied is een proces van zoeken naar kansen, keuzes maken en overleggen met de betrokken partners. Het is een van de redenen waarom het bouwen van een natuurinclusief woongebied langer duurt dan normaal. Evert-Jan: “Om de planten en dieren te beschermen zijn allerlei vergunningen nodig om te mogen bouwen. Die trajecten vragen tijd. Als in 2027 de bouw van start gaat, werken de bouwers volgens een ecologisch werkprotocol. Dit is een handleiding die beschrijft hoe werkzaamheden moeten worden uitgevoerd om schade aan flora en fauna te voorkomen of te beperken. Hierin staat bijvoorbeeld dat er in de wintermaanden geen funderingen mogen worden gebouwd. Dit omdat dieren, zoals de zandhagedis, onder de grond hun winterslaap houden. We verplaatsen bijvoorbeeld al maandenlang hazelwormen naar een veilige locatie in het gebied om deze pootloze hagedis niet lastig te vallen tijdens de bouw. Uiteindelijk verwachten we dat de bijna 500 woningen in 2030 klaar zijn en bewoond.”

Provincie Utrecht als opdrachtgever

Provincie Utrecht is de opdrachtgever voor de bouw van het bijzondere woongebied en dus ook van het vleermuishotel. Evert-Jan: “Onder de naam Hart van de Heuvelrug wordt sinds 2004 het gebied rond Soesterberg, Soest en Zeist opnieuw ingericht. Van nieuwe natuur tot woningbouw en van ecoducten tot duurzame bedrijventerreinen. De Vliegbasis is een van de acht woningbouwprojecten, die in totaal 1.700 nieuwe woningen opleveren voor de regio. Vandaar de naam B.V. Hart van de Heuvelrug.” Het project is tekenend voor de provincie Utrecht met zoveel unieke natuur, maar waar ook de woningnood het hoogst is van alle provincies. Er zijn veel nieuwe woningen nodig. De provincie Utrecht, vooral het gebied tussen Amersfoort en Utrecht, heeft een grote aantrekkingskracht. Naast de groene omgeving is het een economische groeiregio van formaat. De centrale ligging trekt veel woningzoekers aan.

Natuur op wensenlijstje

Wie op De Vliegbasis wil wonen, moet de natuur bovenaan het wensenlijstje hebben staan. “Maar dan gaat er ook een woonwereld voor je open”, glundert Evert-Jan. “Ik zal het je te laten zien.” Boven in de verkeerstoren is het zicht op de schrale grasvlakte, de landingsbaan met daarachter het imposante Nationaal Militair Museum echt geweldig. In het beschermde natuurgebied Park Vliegbasis Soesterberg zijn paden door de bossen aangelegd, waar je kunt wandelen of fietsen tussen de gerestaureerde bunkers en shelters. Het is militair erfgoed dat bewaard blijft voor de toekomst. Het is straks de achtertuin voor de mensen die er hun thuis vinden. Wijkbewoners die later op de avond willen genieten van de vleermuizen in hun jacht op insecten, nemen plaats op een van de openbare bankjes rond de aanvliegroute. “Dat is het mooie van De Vliegbasis”, sluit Evert-Jan af.

Hart van de Heuvelrug

Woningbouwproject De Vliegbasis is onderdeel van de gebiedsontwikkeling Hart van de Heuvelrug. Onder deze naam werken provincie Utrecht, gemeente Soest, gemeente Zeist en Utrechts Landschap samen aan een gezonde woon- en leefomgeving voor inwoners en betere overlevingskansen voor planten en dieren.

Tekst en beeld: Provincie Utrecht