Op vleermuissafari in je eigen wijk: in het donker slaat de verwondering toe

Huismussen, vleermuizen en ook gierzwaluwen zijn gebouwbewonende soorten: ze slapen, broeden of overwinteren in onze gebouwen. Veel mensen weten dat niet. Dat wordt een probleem als ze hun woning willen isoleren: gebeurt dit ondoordacht, dan raken deze diersoorten hun verblijfplaats kwijt of ze worden zelfs gedood.

Om inwoners kennis te laten maken met deze medebewoners, vroeg Provincie Gelderland aan IVN Natuureducatie om een project op te zetten over gebouwbewonende soorten in dorpen en steden. Dat begon met een webinar voor medewerkers en vrijwilligers van energieloketten. Deze loketten helpen, in opdracht van gemeenten, inwoners met verduurzamen. Doel van het webinar: de vrijwilligers meer laten zien van het leven van deze dieren, en hen vertellen over natuurvriendelijk isoleren.

Gewapend met de batdetector op pad

In zeven geïnteresseerde gemeenten, verspreid over Gelderland, heeft IVN afgelopen zomer ook een of meerdere vleermuissafari’s georganiseerd. Ongeveer vijfhonderd Gelderse inwoners deden mee. "Onder leiding van een IVN-gids gingen zij, gewapend met een batdetector, de wijk in," vertelt projectleider Joep Smits van IVN. Een batdetector is een apparaatje waarmee je het geluid van vleermuizen kunt horen. Zo ervaren mensen ineens hoeveel vleermuizen er buiten het zicht rondgaan en hoe ze hun omgeving gebruiken. "Als je erop let, zijn ze overal. Een wijk is een ecosysteem," legt Joep uit. "Vleermuizen gebruiken verschillende huizen als verblijfplaats, zoeken watertjes op om insecten te eten en gebruiken de bomenrij in de straat om te navigeren."

Het belangrijkste doel van de excursies: een stukje bewustwording en verwondering. "Dat zo’n kleine dwergvleermuis zo in een open stootvoeg kruipt, dat is toch tof? Je hoopt dat mensen daarna ook meer rekening met vleermuizen gaan houden."

Beleven maakt indruk

Over die verwondering kan deelnemer Marja Bouwman uit Twello meepraten. Tot haar eigen pret realiseerde ze zich te laat dat een verrekijker tijdens een vleermuisexcursie van weinig nut is: vleermuizen gaan pas de deur uit als het bijna donker is. Met een batdetector gaat er dan ineens een wereld open. "Het was echt fantastisch om in verschillende frequenties te horen wat er vliegt, terwijl je het niet ziet. We hebben zeven soorten gehoord! Hoe klein ze zijn, hoe wonderlijk hun vingers tot vleugels gevormd zijn: je kunt het allemaal opzoeken. Maar als je het beleeft, maakt dat veel meer indruk. Zeker in het donker."

Marja woont met haar man in een twee-onder-een-kap-woning, net iets buiten het dorp. Ze hing afgelopen zomer meteen een vleermuiskast aan de gevel: "Een kolonie vleermuizen zou geweldig zijn. Kunnen ze meteen de muggen bij de vijver opeten."

Olievlek

De woning van Marja heeft een enkelsteens muur: spouwmuurisolatie is dus niet aan de orde. Met bekenden praat ze nu wel over vleermuizen en verduurzaming. Dat helpt, merkt ze: vrienden met isolatieplannen besloten vleermuisonderzoek te doen. Een olievlek: dat is precies waarop IVN hoopt. Alle deelnemers gingen met een flyer vol tips naar huis: hoe zorg je voor een aantrekkelijke leefomgeving voor deze soorten en hoe isoleer je natuurvriendelijk? Die flyers vonden inmiddels ook hun weg naar de energieloketten, zodat het bereik nog groter wordt.

Er mogen nog best wat vleermuissafari’s bij. Projectleider Joep Smits: "Er was zoveel animo voor deze excursies. Het zou mooi zijn als we ze in heel veel gemeenten kunnen herhalen."

Marja: "Ik wil dan nog wel een keer mee!"

Meer informatie

• Ook iets doen voor vleermuizen? Maak kennis met het verborgen leven van vleermuizen via de flyer en lees hoe je vleermuizen kunt helpen.
• Wil je zelf op safari? Een IVN jongerenteam heeft voor dit project een zogenoemde ‘schemersafarigids’ ontwikkeld, waarmee je op pad kunt in je eigen wijk en je meer kunt leren over gebouwbewonende soorten.
• Ga je isoleren?
  • Let op: isolatiebedrijven gebruiken soms e-DNA-onderzoek om vast te stellen of er vleermuizen aanwezig zijn in een woning. De kans op een positieve uitslag is hierbij groot, waarna je alsnog vervolgonderzoek moet doen. Beter kun je gebruik maken van de methode natuurvriendelijk isoleren: er worden standaardmaatregelen genomen en je weet op voorhand waar je aan toe bent.
  • Informeer bij je gemeente naar speciale regelingen. Sommige gemeenten stellen subsidies beschikbaar om onderzoek te doen. Er zijn ook gemeenten met een soortenmanagementplan, waarin staat hoe groot de kans is op vleermuizen in jouw wijk en hoe ermee om te gaan.

Tekst: Provincie Gelderland, IVN Natuureducatie
Beeld: IVN Natuureducatie