Groningen test nieuwe aanpak tegen woekerende waterteunisbloem

De waterteunisbloem is een Zuid-Amerikaanse plant die ooit als sierplant naar Europa is gehaald. Inmiddels staat de soort op de Europese lijst van invasieve exoten en is handel en verkoop verboden. Toch heeft de plant zich in Nederland stevig gevestigd: in alle provincies zijn inmiddels besmettingen bekend. De soort vormt dichte matten, die watergangen en oevers overwoekeren. Daarmee komen de biodiversiteit, waterkwaliteit en recreatie onder druk te staan. In het Zuidlaardermeergebied is de plant de afgelopen jaren sterk toegenomen. Het vormt dichte velden die vele hectares beslaan en verdringt soorten die juist belangrijk zijn voor de biodiversiteit, zoals krabbenscheer. Ook de natuurdoelen die voor dit Natura 2000-gebied gelden, komen mogelijk in gevaar. 

Bestrijden in een Natura 2000-gebied

Het bestrijden van een invasieve exoot in een Natura 2000-gebied is een uitdaging. Veel van de bekende bestrijdingsmethoden zijn hier niet toepasbaar, omdat ze de natuurwaarden van het gebied te veel zouden aantasten. Mechanisch afgraven – een techniek die elders wel wordt toegepast – is op de kwetsbare veengrond geen optie: niet alleen zou dit schade veroorzaken, ook is het praktisch onmogelijk om alle groeiplaatsen te bereiken. Het bedekken van planten met zout heeft in Frankrijk, onder andere in de Camargue en de monding van de Rhône, goede resultaten opgeleverd, maar dat zou in het Zuidlaardermeergebied de waterkwaliteit en flora ernstig schaden. Een andere techniek, branden, is uitgesloten in een beschermd natuurgebied, en waterpeilverlaging wordt nog onderzocht. Dat kan negatieve gevolgen hebben voor andere soorten, zoals het foerageergebied van het porseleinhoen.

 Juist omdat de gangbare methoden hier niet geschikt zijn, is gekozen voor een pilot met drie alternatieve technieken. Het gaat om elektrocutie, bevriezing en afdekken.

Elektrocutie van de wortels

Stroom wordt door de plant geleid, waardoor het weefsel verhit en afsterft. Ook de wortels worden geraakt, zodat de plant niet kan terugkomen. Omdat de waterteunisbloem geen uitgebreid wortelnetwerk heeft en de wortels relatief ondiep groeien, is deze methode in potentie bijzonder geschikt om de plant effectief te bestrijden.

Bevriezing met droogijs

Bij deze methode worden de planten afgedekt met een laag droogijs van ongeveer drie centimeter, waarna er een isolatiedeken overheen gaat. Hierdoor bevriezen zowel de bovengrondse delen als de bovenste laag van de bodem. De cellen van de plant barsten open en sterven af. Omdat de waterteunisbloem van nature gevoelig is voor vorst, geldt deze aanpak als een veelbelovende bestrijdingsmethode.

Afdekken met een dikke laag slib

Bij deze methode worden de planten bedekt met een sliblaag van minimaal veertig centimeter. Zonder toegang tot licht kunnen de waterteunisbloemen niet verder groeien en sterven ze uiteindelijk af. Omdat de soort naar verwachting niet in staat is door zo’n dikke laag heen te dringen, geldt deze aanpak als een kansrijke manier om de verspreiding te stoppen.

Weed Free Service uit Heerenveen voert de eerste twee methoden uit. Dit bedrijf heeft ervaring met het elektrocuteren van andere invasieve planten, zoals de Japanse duizendknoop en het heeft positieve resultaten geboekt met de droogijsmethode op de grote waternavel. Het Groninger Landschap past de slibmethode toe.

Vervolg

De komende periode wordt bekeken welke methode het meest effectief is. Het gaat niet alleen om het resultaat, maar ook om de vraag hoe een succesvolle aanpak in de praktijk breder kan worden toegepast. Elke methode heeft zijn eigen uitdagingen, maar juist door dit nu te testen, komen we erachter hoe we de bestrijding op grotere schaal kunnen organiseren. Deze pilot is een eerste stap richting het uiteindelijke doel: de waterteunisbloem beheersen of zelfs elimineren. Bij een positief resultaat worden de nu geteste methodes mogelijk in 2026 al op grotere schaal toegepast.

In de strijd tegen exoten is samenwerking tussen verschillende instanties essentieel om de verdere verspreiding van exoten tegen te gaan en om te komen tot een gecoördineerde bestrijdingsaanpak. Provincie Groningen zet daarom in op nauwe samenwerking met andere provincies, gemeenten, natuurorganisaties, waterschappen, bedrijven en betrokken instanties, zodat de bestrijding zo efficiënt en effectief mogelijk kan worden opgepakt.

Tekst: Flemming Versloot, Provincie Groningen
Beeld: Flemming Versloot (leadfoto: electrocutie van waterteunisbloem)