Voor een zeldzame natuurvondst hoef je soms de deur niet uit. De beste natuurvragen van 2025

Roofdiertand van het Banjaardstrand

Gelijk in januari werden we verrast door een spectaculaire vondst van Rachel Provoost: een prachtige en complete tand van een groot roofdier, afkomstig van het Zeeuwse Banjaardstrand. Opvallend is de holle wortel, iets dat we kennen van walvissen als de potvis en de griend, maar deze is van … een orka! Dat is waar walvisexperts Hidde Bakker en Klaas Post van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam op basis van het formaat en de afgeplatte vorm op uitkomen. Het glazuur van de puntige tandkroon is helemaal zwart geworden, dus de tand moet al oud zijn. Rachel heeft hem geschonken aan 'Rotterdam', waar ze onderzoek doen naar de evolutie van orka’s die in de Noordzee hebben geleefd. Daar valt nog veel over te ontdekken.

Zeer zeldzame kever bij Leusderheide

In het voorjaar redde Ewout Bezemer een prachtige metaalkleurige kever van een fietspad langs de Leusderheide bij Amersfoort. “Een hele bijzondere,” aldus loopkever-expert Ron Felix. “Het is de zeer zeldzame grote poppenrover (Calosoma sycophanta).” Zowel de larven als de kevers jagen in boomkruinen op harige rupsen, waaronder de eikenprocessierups. Rond 1940 verdween de grote poppenrover uit Nederland. Klimaatverandering en insecticiden worden als mogelijke oorzaken genoemd, maar misschien komt de soort hier van nature slechts sporadisch voor, als dwaalgast uit Zuid-Europa. Ewout heeft hem ingevoerd op Waarneming.nl en draagt zo bij aan de kennis van de verandering in de Nederlandse biodiversiteit.

Zeldzame fossielen uit Jutland

Aan de noordkust van Jutland (Denemarken), bij Klitmöller, vond Clémence Hessels een paar raadselachtige steentjes. We dachten eerst aan barnsteen, fossiele hars, maar daarvoor zijn ze te zwaar, en het frappante is: als je goed kijkt zie je veel gelijkenis in vorm. Paleontoloog John Jagt van het Natuurhistorisch Museum Maastricht wist meer: het zijn fossielen van brachiopoden, een aparte groep schelpdieren waarvan de meeste soorten zijn uitgestorven. 

De steentjes zijn afdrukken van de binnenkant; de twee schelpkleppen zijn niet bewaard gebleven. Het bijzondere aan deze exemplaren is dat ze uit chalcedoon bestaan, een halfedelsteen en een variant van het mineraal kwarts. Ze behoren waarschijnlijk tot het genus Carneithyris of Terebratulina, bekend uit het Maastrichtien (ongeveer 66 tot 70 miljoen jaar geleden) en het Danien (61,6 tot 66 miljoen jaar geleden).

Beverbotten van Texel en Vrouwenpolder

Op de Waddeneilanden komen (nog) geen bevers voor, maar toch vond Femke Majoor op het strand van Texel een stuk dijbeen van een nog niet volgroeide bever. Het bot oogt fossiel en stamt vermoedelijk uit Vroeg-Holoceen (globaal 11.700 tot 7.000 jaar geleden). In die tijd was de Noordzee een rivierdelta. Ook Guus Coolegem legde ons een beverbot voor, een strandvondst van de Vrouwenpolder (Zeeland). Experts komen uit op een middenvoetsbeen van de uitgestorven reuzenkopbever (Trogontherium cuvieri). Die leefde hier 2,5 miljoen jaar tot 380.000 jaar geleden naast de gewone bever. Het was een eigenaardige bever met een brede kop, grote flapvoeten en een ronde staart. Aan dammen bouwen deed hij niet: zijn snijtanden waren niet geschikt om bomen om te knagen.

Met dank aan Charlie Schouwenburg (Oervondstchecker.nl), Hidde Bakker en Bram Langeveld (Natuurhistorisch Museum Rotterdam).

Twee nesten van exotische langsteelgraafwespen

Hartje zomer ontdekte Anja Bruynseels uit Rijen (Noord-Brabant) tien losse 'cocons' op de anti-inbraakstrip van haar voordeur. “Het zijn broedcellen van de Aziatische langsteelgraafwesp (Sceliphron curvatum),” wist entomoloog Martijn Kos. In ons land zijn slechts enkele nesten bekend. Nog zeldzamer is het nest dat Anneke Beuker-Tilstra zag ontstaan op haar balkon in Koudekerk aan den Rijn (Zuid-Holland). “Dat is het werk van de verwante Amerikaanse langsteelgraafwesp (Sceliphron caementarium),” aldus Martijn.

Beide exoten metselen broedcellen van modder. In elke cel stopt het vrouwtje meerdere verlamde spinnen en daar legt ze één eitje op. De prooien zijn genoeg voedsel voor de wespenlarve om zich te ontwikkelen. De Amerikaanse langsteelgraafwesp wordt vooralsnog sporadisch gezien. Een foto uit Nederland van een nest met wesp is Martijn nog niet eerder tegengekomen. Het is een bewijs dat de soort zich hier voortplant.

Meer informatie

• Heb je ook een natuurvondst waar je meer over wilt weten? Stuur dan een e-mail met enkele scherpe foto’s naar natuurvraag@naturalis.nl of gebruik het contactformulier op Naturalis.nl/contact.
• Vondsten van het Maasvlaktestrand kunnen worden ingediend via Oervondstchecker.nl.
• Kijk voor digitale determinatiesleutels en zoekkaarten op Nederlandsesoorten.nl/determineren.
• Naturalis organiseert iedere maand op een woensdagmiddag een ‘Natuur op spreekuur’ in zaal LiveScience, het gratis inloopspreekuur voor het laten determineren van vondsten uit de natuur. Zie voor meer informatie Naturalis.nl/agenda.
• Benieuwd naar hoe de natuurvraagbaak van Naturalis te werk gaat, of wat de beste natuurvragen van de voorgaande jaren waren? Lees dan de beste natuurvragen van 2020, 2021, 2022, 2023 en 2024 terug.

Tekst: Alice van Duijn, Naturalis Biodiversity Center
Beeld: Rachel Provoost (leadfoto: kroon van orka-tand van het Zeeuwse Banjaardstrand); Ewout Bezemer; Clémence Hessels; Femke Majoor; Guus Coolegem; Naturalis Biodiversity Center; Anneke Beuker-Tilstra