Wat is dit nou toch voor ding? De beste natuurvragen van 2020

Naturalis Biodiversity Center
16-JAN-2021 - Iedereen in Nederland kan met alle vragen over de natuur bij Naturalis terecht. Vaak gaan die vragen over een determinatie: “Wat heb ik nu toch gevonden?” In 2020 kwamen de vragenstellers met onder meer een lichtgevende kever en de scheurkies van een grottenleeuw.

Naturalis helpt graag bij het vinden van antwoorden, en doet dat al sinds de opening van het eerste publieksmuseum in 1998. Geen vraag is te gek, want het biodiversiteitsinstituut heeft bijna alle expertises in huis en de omvangrijke collectie is een onuitputtelijke referentiebron. Het persoonlijk contact met het publiek draagt bij aan de kennis van Naturalis en levert soms nieuwe aanwinsten op voor de collectie.

Op het strand in Frankrijk vond familie Van der Wiel een grote wervel. Paleontoloog Anne Schulp denkt dat het gezien de vorm, het formaat en de vindplaats een plesiosauruswervel zou kunnen zijn, maar dat is nog niet met zekerheid te bepalen, omdat de wervel zo dik zit ingepakt in gesteente en aangegroeide schelpen. Het bot zou wat verder uitgeprepareerd moeten worden. Het Dinolab van Naturalis gaat daarbij helpen

Wat is dit?

Gemiddeld stellen elke maand zo’n tweehonderd mensen een natuurvraag, en in 2020 waren dat er zeker niet minder. Mensen ontdekten opeens ‘nieuwe’ beestjes in de tuin of op het balkon, iets waar ze naar eigen zeggen eerder, "voor corona”, minder oog voor hadden. Via natuurvraag@naturalis.nl zijn het afgelopen jaar weer veel foto’s ingestuurd van botten en tanden, fossielen, paddenstoelen, gesteenten, vermeende meteorieten, diersporen, schelpen en andere strandvondsten. Af en toe werd ook een op zolder opgedoken object voorgelegd.

Via natuurvraag@naturalis.nl kwamen meerdere meldingen binnen van mensen die een tropische miljoenpoot aantroffen op een goudpalm, een veel verkochte kamerplant. Collectiebeheerder Jeroen Goud wist via een Russische specialist te achterhalen dat het waarschijnlijk gaat om Chondrodesmus cf. riparius. De soort lijkt aan een opmars bezig

Vaak hebben mensen al een hele speurtocht op internet achter de rug voor ze Naturalis benaderen, bijvoorbeeld om meer te weten te komen over een op het strand gevonden bot. Is het van een zeehond? Een ijstijddier? Of ‘gewoon’ slachtafval van een koe dat ooit in zee is gedumpt? Het blijkt vaak knap lastig om er zelf achter te komen van welk dier het is geweest of hoe oud het bot is.

Hulp bij determinatie

De vragenservice van Naturalis is vooral bedoeld voor vragen waar je zelf na een beetje speurwerk niet uitkomt. In Nederland voorkomende dieren en planten zijn tegenwoordig vaak makkelijk zelf op naam te brengen door het uploaden van een foto in de automatische beeldherkenning van soorten op Waarneming.nl. Ook de digitale soortzoekers van het Nederlandse soortenregister zijn een handig hulpmiddel, en speciaal voor kinderen is de Dierenzoeker.nl ontwikkeld voor het herkennen van beestjes in je eigen leefomgeving. Voor de beoordeling van fossiele botten en andere vondsten van de Maasvlakte bestaat een speciaal platform, de Oervondstchecker.nl, dat sinds 2020 in beheer is van Naturalis.

In april vonden Robin Ottenhof en Michelle Buitink in hun huis in Zaandam een kever met 'lichtgevende ogen' die vermoedelijk uit een pakketje was gekropen. Volgens keverexpert Ed Colijn is het een kniptor uit het genus Pyrophorus, waarschijnlijk de in Amerika wijdverspreide Pyrophorus noctilucus die bekendstaat om de enorme hoeveelheid licht die hij kan produceren

Vraagstellers ontvangen meestal binnen een werkweek bericht van een informatiespecialist met veel ervaring in het herkennen van natuurvondsten. Bij twijfel of “geen idee!” gaat die te rade bij collectiebeheerders, vrijwilligers, gastmedewerkers, onderzoekers en externe specialisten. 

Begin september vond jutter Jacoline van Duijn op het Katwijkse strand een brokje van een mosdiertjeskolonie die we niet goed thuis konden brengen. Volgens expert Hans de Blauwe is het vrijwel zeker Biflustra grandicella. De enige bekende groeiplaats in Europa is een klein plaatsje aan de warmwateruitlaat van de kerncentrale van Borssele. Het is een tropische soort die wel vriestemperaturen kan doorstaan, maar die zich wellicht enkel kan vestigen in warm water

Natuur op Spreekuur

Voor wie dat leuk vindt, en als foto’s geen soelaas bieden, organiseert Naturalis ongeveer eens in de maand en in schoolvakanties een Natuur op Spreekuur (althans, tot de coronapandemie roet in het eten gooide). Dit gratis inloopspreekuur in de zaal LiveScience is een mooie gelegenheid om vondsten persoonlijk voor te leggen aan deskundigen van Naturalis. Die zullen een vondst nooit afpakken, ook niet als een echt zeldzaam object interessant zou zijn voor de collectie. In LiveScience bevinden zich hele ladekasten vol met schelpen, fossielen, stenen, botten en insecten uit de Nederlandse natuur, die als vergelijkingsmateriaal gebruikt worden bij de natuurvragen. Zodra de situatie het toelaat, worden de spreekuren weer opgepakt!

Matteo Molenaar (11 jaar) is samen met zijn vader vaak op de Zandmotor te vinden. Ze speuren daar naar fossielen van ijstijddieren en hebben al veel moois gevonden, zoals twee mammoetbabykiesjes, een mesolithische spits van been, en in september 2020 deze prachtige scheurkies uit de linker onderkaak van een grottenleeuw. Een topvondst!

Meer informatie

Tekst: Alice van Duijn, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Peter Molenaar; Familie Van der Wiel; Naturalis; Rogier van Vugt; Jacoline van Duijn