Beerdiertjes in Nederland: van 14 naar 35 soorten, en dat is nog maar het begin

Van 14 naar 35 vastgestelde soorten: hoe is dat zo snel gegaan? Hannco Bakker, collectiebeheerder van de ongewervelden-collectie van Naturalis, licht toe: “Het begon allemaal bij de vondst van een verhuisdoos van de Nederlandse natuurfotograaf Jan van Arkel. Van Arkel bestudeerde tot 2012 beerdiertjes in Nederland. Hij had zo’n 1028 glaspreparaten in zijn bezit, netjes opgeborgen in een verhuisdoos.” De vondst verdriedubbelde niet alleen Naturalis’ huidige beerdiertjescollectie, maar zorgde ook voor een uitbreiding van het aantal geregistreerde Nederlandse soorten van 14 naar 35. “Daarnaast legde Van Arkel elke soort vast op prachtige microscopische foto's", vult Hannco aan. Zo bleek een eenvoudige verhuisdoos vol verrassende ontdekkingen te zitten.

Bijzonder boeiende beertjes

Op het eerste gezicht zien beerdiertjes er vooral onhandig uit: mollige, schommelende wezentjes met acht poten die langzaam voortbewegen. Maar dit onhandige uiterlijk zegt nog niets over hun vermogen. “Beerdiertjes behoren tot de meest veerkrachtige organismen op aarde. Ze overleven extreme hitte en kou, hoge doses aan straling en zelfs langdurige uitdroging”, legt Hannco uit. In dat uitgedroogde stadium zijn de diertjes zo licht dat de wind ze kilometers meevoert, waardoor ze moeiteloos nieuwe gebieden koloniseren. “Ze worden gevonden in berggebieden tot ruim 6000 meter hoogte en in zeeën tot bijna 5000 meter diep”, licht Hannco toe. “Maar ze maken zeker geen uitzondering voor een Nederlandse tuin – met wat geluk kun je in een plukje mos een tiental beerdiertjes vinden!”

Kennis voor de wetenschap

De collectie van Van Arkel is uitzonderlijk goed gedocumenteerd: maar liefst 1028 glaspreparaten met microscopische foto’s en nauwkeurige beschrijvingen. “Die uitgebreide documentatie maakt het mogelijk om de soorten betrouwbaar vast te leggen in het Nederlandse Soortenregister, de nationale autoriteit op het gebied van soortenkennis”, legt Hannco uit. 

Maar dat is nog niet alles. Sinds 2020 wordt er bij Naturalis gewerkt aan een grootschalige genetische database waarin het DNA van alle Nederlandse soorten wordt vastgelegd, als onderdeel van het project ARISE. “Ook het DNA van deze nieuwe beerdiertjes zal in de toekomst worden toegevoegd aan de database”, vult Hannco aan. “Dankzij de registratie van het DNA kunnen we uit een klein beetje zand of water aflezen welke soorten er in een gebied leven, zonder ze eerst met het blote oog te hoeven zien.” Zo leveren de kleine beerdiertjes een grote bijdrage aan ons begrip van de Nederlandse biodiversiteit.

Meer informatie

• Microscopische videobeelden van beerdiertjes door Jan van Arkel.
• De geregistreerde Nederlandse beerdiertjes in het Nederlandse Soortenregister.
• Meer over ARISE en het verzamelen van DNA van alle Nederlandse soorten.

Tekst: Rachel Engelkes & Hannco Bakker, Naturalis Biodiversity Center; Rykel de Bruyne, Stichting ANEMOON
Beeld: Jan van Arkel (leadfoto: Ramazzottius oberhaeuseri)