Vogels vluchten massaal voor vuurwerk tijdens jaarwisseling
Bericht uitgegeven door KMI [land] op [publicatiedatum]
Uit een recente Nederlandse studie blijkt dat vogels, en dan vooral watervogels, massaal op de vlucht gaan wanneer op oudejaarsavond om middernacht het vuurwerk wordt afgeschoten. Bij een nauwkeurige analyse van de beelden van de weerradar van Zaventem (Belgocontrol) blijkt hetzelfde fenomeen zich in ons land voor te doen. Bovendien lijkt, eveneens in overeenstemming met de Nederlandse studie, de activiteit van de vogels het grootst bij waterrijke gebieden die zich dicht bij dichtbevolkte agglomeraties bevinden.
Zoals bekend worden weerradars gewoonlijk gebruikt om neerslagzones op te sporen en hun intensiteit in te schatten. Het KMI verwerkt in real-time beelden van verschillende radars, waaronder deze van de weerradar van Belgocontrol in Zaventem. De aanwezigheid van vogels kan deze radarmetingen verstoren, maar doorgaans zijn er te weinig vogels in de lucht om een waarneembaar signaal te geven. Wanneer er echter grote hoeveelheden vogels in het luchtruim aanwezig zijn, zoals bij intense vogeltrek, kan dit wel worden waargenomen.
Om de aanwezigheid van vogels in de radardata van Zaventem tijdens de jaarwisseling te kunnen detecteren, was het nodig om de ruwe radardata opnieuw te verwerken. Daarbij werden beelden aangemaakt die minder gefilterd zijn dan de beelden die doorgaans worden gegenereerd, om zo ook zwakkere signalen weer te geven. Om technische redenen werd het beeld in deze studie beperkt tot ongeveer 20 km van de radarsite.
Het resultaat is verbluffend. Tot vlak voor middernacht is het 'rustig' op de radar, buiten de gebruikelijke ruis en enkele relatief sterke hotspots die we kunnen identificeren als veroorzaakt door windturbines. Om middernacht barst de hel los en vliegen vogels massaal door het luchtruim. Uit onze gedetailleerde analyse blijkt dat vogels zelfs tot 500 meter hoogte vliegen! De rust keert echter vrij snel terug en ruim een halfuur na middernacht zijn de meeste vogels terug aan de grond.
Als we gaan kijken naar de regio's met de meeste vogelactiviteit, kunnen we deze regio's identificeren met waterrijke gebieden dicht bij grote agglomeraties. Deze werden met cijfers aangeduid op onderstaande figuur: (1) Vilvoordse kanaalzone en verder naar het noorden het Bos van Aa langs het kanaal Brussel-Schelde, (2) Domein Hofstade, Plankendael en het Mechels Rivierengebied, en (3) het wachtbekken en het waterrijk gebied rond de Nete nabij Duffel. Zelfs boven het Koninklijk Domein van Laken (4) en boven de groene zuid- en oostrand van Brussel (Zoniënwoud en Park van Tervuren) kan verhoogd signaal waargenomen worden, veroorzaakt door vogels. Merk ook op dat boven de dichtbevolkte gebieden zelf, waar toch het meeste vuurwerk wordt afgeschoten - zoals boven het centrum van Brussel en Mechelen - weinig signaal wordt waargenomen. Het vuurwerk zelf geeft geen merkbaar signaal in de radardata.
De heldere vlekken aangeduid met letters zijn ook al op de beelden van voor middernacht aanwezig. Deze worden niet door vogels veroorzaakt, maar kunnen we identificeren met (a) de windturbines langs de N16 te Puurs, (b) de turbines langs de A12 te Willebroek en (c) de luchtvaartradar te Bertem.
Radarbeeld van 01/01/2012 om 00:11 h, dat het massale opvliegen van vogels illustreert.
Biologen waarschuwen voor de schadelijke gevolgen die zo'n schrikreactie kan veroorzaken. Mogelijk ligt ook een gelijkaardige angstreactie aan de oorzaak van een massale vogelsterfte na de jaarwisseling die soms wordt gerapporteerd, zoals recent in het plaatsje Bebee in de Amerikaanse staat Arkansas.
De Nederlandse studie is verschenen in het vakblad Behavioral Ecology. De onderzoekers hebben samen met onze Nederlandse collega's van het KNMI een website opgezet waarop de radarbeelden (radar De Bilt, Utrecht) van de laatste vijf jaarwisselingen te zien zijn.
Tekst: Maarten Reyniers, KMI, met dank aan Hélène Schmitz van Belgocontrol.