Half miljoen trekvogels passeren Lommel

Bericht uitgegeven door Vogelwerkgroep Natuurpunt Noord-Limburg & Projectgroep Levend Zand [land] op [publicatiedatum]

Sedert enkele jaren verzamelen zowel in voor- als najaar iedere ochtend voor zonsopgang trektellers op de Maatheide te Lommel. Deze vrijwilligers tellen de trekvogels die over het gebied passeren. Uit hun nauwgezette observaties blijkt dat dit gebied een uitzonderlijke waarde heeft. Op weinig andere plekken in het binnenland van de Benelux passeren zoveel trekvogels als hier.

Vogeltrek is een fascinerend fenomeen, dat niet eenvoudig in kaart te brengen is. De vogels laten zich onder meer leiden door de weersomstandigheden, maar ook in belangrijke mate door het landschap. Zo profiteren kleinere vogels bij tegenwind van de beschutting van bossen en andere landschapselementen. Grotere vogels, zoals ooievaars, reigers , meeuwen en veel roofvogels maken bij warm weer dan weer gebruik van warme lucht die opstijgt boven zandgronden. Watervogels zoals eenden, ganzen, meeuwen en steltlopers tenslotte, worden van op grote afstand aangelokt door zowel natuurlijke als kunstmatige waterpartijen, die ze gebruiken om voedsel te zoeken of te rusten.

Het gebied Maatheide ligt op een historische trekroute van veel vogels. Bovendien strekt zich in de hoofdtrekrichting (van noordoost naar zuidwest) een natuurrijke en dunbevolkte zone uit, vanaf Eindhoven, die trekvogels ruim en veilig baan biedt. De stadskern van Lommel en de grote zandwinningsputten vormen daarbij een soort trechter die veel vogels vanuit de gebieden Riebos, Blekerheide en Sahara in een smalle baan richting Lommel-Werkplaatsen en Waaltjesbos stuwt. Ze passeren daarbij vooral het oostelijke deel van de Maatheide.
Lommel is ook bekend om zijn uitgestrekte zandgronden. Die warmen makkelijk op en genereren daardoor opstijgende lucht. Daar maken roofvogels als Buizerd, Wespendief en Bruine Kiekendief dankbaar gebruik van. Vanaf Maatheide is te zien hoe zij al cirkelend samenkomen met soms wel tientallen exemplaren bij elkaar. Een machtig gezicht waar elk jaar opnieuw naar wordt uitgekeken.
De enorme zandwinningsputten ten westen van de Maatheide, die door vele trekvogels worden gemeden, oefenen dan weer een grote aantrekkingskracht uit op watervogels. Hierbij zijn soms onverwachte gasten, zoals zeevogels die door extreme weersomstandigheden het binnenland zijn ingedreven. Zo werden al een Noordse Stormvogel, een Kuifaalscholver, twee Jan-van-Genten en een groep van maar liefst 65 Eidereenden waargenomen.

Uniek gebied voor trekvogels
Door de combinatie van al deze facetten is de Maatheide een unieke locatie voor trekvogels. In de voorbije vijf jaar werden reeds 1,5 miljoen vogels van 225 verschillende soorten waargenomen. Op topdagen passeren er tienduizenden vogels. Vooral Vinken (dagmaximum 28.600 ex.), Spreeuwen (8.800 ex.) en Houtduiven (60.300 ex.) kunnen in enorme aantallen vertegenwoordigd zijn. In totaal werden er de afgelopen vijf jaren al 21 verschillende soorten roofvogels gespot, wat uniek is. Bovendien is de Lommelse telpost sinds 15 oktober houder van het Belgische record wat betreft het aantal Buizerds die op één dag overvlogen (644 ex). Ook Ooievaars weten Maatheide in toenemende mate te vinden. De jaartotalen liepen op van 116 ex. in 2008, 193 in 2009 tot 215 in 2011. Een andere bijzondere soort is de Kraanvogel waarvan er afgelopen jaar op een dag maar liefst 444 exemplaren trompetterend overvlogen. In totaal ging het in 2011 over meer dan een half miljoen vogels!

Toch betreft dit slechts een afspiegeling van het aantal dat hier in werkelijkheid overtrekt. Hoewel deze telpost de hoogste bezetting kende van alle 290 telposten in de Benelux, vliegen de trekvogels ook wanneer er geen tellers aanwezig zijn en veel soorten trekken uitsluitend ’s nachts. Ringvangsten ter plaatse bevestigden die veronderstelling. Uitgesproken nachttrekkers zoals Kleine karekiet, Zwartkop en Tjiftjaf werden er reeds in flink aantal voorzien van een wetenschappelijke ring. Maar ook bijzondere zeldzaamheden, zoals Grote Karekiet, Grauwe Klauwier, Waterrietzanger, Bladkoning en Sperwergrasmus bleken over dit gebied te trekken.

De Maatheide blijkt dus een uitzonderlijke waarde te hebben voor trekvogels. Daarom is het van groot belang dat met deze unieke vogelpassage in alle toekomstplannen rekening wordt gehouden.

Tekst: Toon Jansen & Lex Peeters, 0031 6 22 90 85 32, Projectgroep Levend Zand & Vogelwerkgroep Natuurpunt Noord-Limburg
Foto’s: Lex Peeters