Zingend de zeldzame zon zoeken

Op een mooie zaterdag komen twee mensen terug van een blijmakende wandeling op het strand. Ze zingen van plezier, terwijl de zon langzaam ondergaat. Vanwaar dit zonnige humeur?

Stralend en prachtig

De man en vrouw snappen dat we het niet begrijpen. Zó bijzonder lijkt het niet, die zeldzaamheid; uitgespreid op een zacht papieren zakdoekje in dat doosje. Gewoon twee schelpen aan elkaar, een doublet. Wel een héél mooi exemplaar, net een vlindertje. "Altijd gewild en gezocht, nooit gevonden en nu: tadaaa!" klinkt het. Dit is 'm dan, de zeldzame Geplooide zonneschelp (Gari fervensis). De kenmerkende plooi is aanwezig, de binnenkant is prachtig paarslila, de buitenkant vertoont de kleurstralen van een ondergaande (of opkomende) zon.

Ook eens goed nieuws?

"Hier hoopte ik altijd op", grijnst de man. "Zijn natte droom", zegt de vrouw met een knipoog, terwijl ze haar door zeewater natte broekspijp uitwringt. Ze grepen de schelp nog nét bij opkomend water toen de golven hem al weer meenamen. Het gesprek verplaatst zich even naar het sombere wereldnieuws, de val van een kabinet en de vele problemen in de huidige tijd, en komt dan weer terug bij dat fraaie voorwerp in hun doosje. We horen onszelf verzuchten: "Nou, dat mág ook wel eens, dus dit is geweldig goed nieuws?" Maar het antwoord komt minder vloeiend dan we dachten. Opeens wordt er gerelativeerd en gefilosofeerd, daar bij die strandovergang.

Betrekkelijkheid van zeldzaamheid

De man legt uit dat bij natuurobjecten het begrip 'zeldzaam' betrekkelijk is. "Bij antieke voorwerpen of postzegels worden zeldzaamheid en waarde bepaald door wat er nog bestaat in musea, collecties, kluizen." De vrouw vult aan: "Of verborgen in muren, zoals die vorige week voor miljoenen geveilde Franse muntenschat." Ze benadrukken dat, behalve voor uitgestorven soorten, zoiets niet geldt voor natuurvoorwerpen of naturaliën. Wie écht wilde, kon ook vroeger wel aan dit juweeltje komen. Onderzoek toonde ver van onze kust plaatselijke populaties aan en ook vissers vingen ze soms in hun netten. Maar voor de echte natuurjutter blijft zélf op het strand vinden het summum, de kers op de taart. Wij opperen een vergelijking met vogelaars die vogels zélf willen spotten. "Ja, dat is een overeenkomst. Maar deze vliegt niet weg en gaat nu voor altijd onze verzameling in, compleet met herinneringen en een etiketje met gegevens."

Zeldzaamheid in opkomst

Binnen de veertig miljoen objecten uit de natuur in de collectie van Naturalis (Leiden), zijn strandvondsten van de Geplooide zonneschelp makkelijk op één hand te tellen. Uitgezonderd enkele hele oude en fossiele exemplaren, kwam de soort zo goed als nooit op het strand terecht. Dat is opeens anders. Het fraaie dier is zich dichter bij de kust aan het vestigen. Vanaf circa 2021 neemt het aantal strandvondsten toe. In tegenstelling tot vroeger komen ze nu ook met zandopspuitingen (suppleties) mee. Dat zand wordt niet al te ver van de kust opgezogen. Zowel in het noorden (Texel) als zuiden (Cadzand) zijn verse doubletten gevonden. Vooral bij Cadzand is dit een aanwijzing dat we te maken hebben met een 'klimaatschuiver'. Onder die term vallen zuidelijke soorten waarvan de noordgrens van hun verspreidingsgebied aan het verschuiven is. Bij mariene weekdieren zijn dat vaak soorten waarvan vroeger de belangrijkste noordgrens ongeveer in Het Kanaal lag. Er zijn inmiddels meer voorbeelden van zulke soorten, zowel tweekleppigen als slakken, waarbij hetzelfde aan het gebeuren is.

Zonnig

We bekijken het vlindertje in het doosje nu met andere ogen en maken een foonfoto. De stralende kleurstrepen (zonnestralen) van de top naar de onderkant laten duidelijk zien waar de naam 'Sunset-shells' vandaan komt. Voor we afscheid nemen, vragen we hoe tevreden ze zijn. "Wil je dat hij dat met een cijfer aangeeft?" vraagt de vrouw. De man spreidt achter haar meteen twee keer zijn linkerhand. Twee keer vijf, dus een tien. We horen dat ze 'natuurlijk' op het strand blijven zoeken naar leuke dingen.

Jaloers op hun zonnige humeur gaan we zelf nog even het nu smalle strand op. Het schemert al, de zee staat hoog. Kans op zonneschelpen is er niet meer. Maar bij elke nieuwe vloed ontstaan nieuwe kansen. Eindelijk een beetje goed nieuws: voortaan vaker zonneschelpen. Toch iets zonnigs in deze sombere tijden.

Meelopen

Op Texel zijn meerdere Geplooide zonneschelpen gevonden door de leden van het Strandaanspoelsel Monitoring Project (SMP). Zij inventariseren tweewekelijks een vast traject. Hierbij wordt het vers aangespoelde materiaal onderzocht en geteld. Dit vormt een afspiegeling van wat er nabij de kust leeft en gebeurt. Ook eens meelopen? Neem dan contact op met Stichting ANEMOON of een SMP-groep in je buurt.

Tekst: Rykel de Bruyne, Stichting ANEMOON; Loran Kleine Schaars, SMP Texel
Beeld: PICTAN (leadfoto: zonsondergang aan zee met ingevoegde stralende Geplooide zonneschelp); Loran Kleine Schaars; Bas de Wilde; Otto Brinkkemper; Rob Witbaard; Marc Lavalije