Natuur in extreem koude en warme januari

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op zondag 17 januari 2010

Als het de tweede helft van januari net zo koud blijft als in de eerste helft, komt deze maand op de achtste plaats van koudste januari maanden sinds 1901. We vergelijken de natuur van nu met januari 2007, de warmste sinds begin 18e eeuw. In de eerste helft van januari 2007 stonden er al 24 soorten planten en bomen in bloei; nu nog maar één. Daarnaast zien en horen we dit jaar andere vogels dan toen. Vlinder-, zoogdier- en amfibieënsoorten die in 2007 al verschenen, verblijven nu nog diep in winterrust.

Het weer
Het is koud; daar zijn de meeste mensen het over eens. Maar hoe koud is het nu echt vergeleken met andere jaren? Volgens het KNMI was de gemiddelde temperatuur van 1 tot 15 januari 2010 -2.2 graden Celsius. Normaal (het KNMI neemt hiervoor het gemiddelde over de periode 1971-2000) is dit 2,8° C. Als het de tweede helft van de maand net zo koud blijft, komt dit jaar uit op de achtste plaats van koudste januari maanden sinds 1901. De aller koudste januari in die periode was in 1940: toen was de gemiddelde temperatuur -5.5° C. Januari 2009 komt niet in de top tien voor. De gemiddelde temperatuur kwam toen uit op 0,8° C. Hiermee was het wel de koudste januari sinds 1997 tot dan toe (www.knmi.nl).   

De natuur
De natuur reageert duidelijk op de koude, dat is uitgebreid te lezen in de vele natuurberichten over sneeuw en ijs die de afgelopen weken verschenen zijn. Veel planten en dieren blijven nog even lekker in winterrust en de soorten die wel op zoek gaan naar voedsel hebben het moeilijk. Heel anders dan drie jaar geleden, toen we met een gemiddelde temperatuur van 7,1° C de warmste januari sinds 1706 (het begin van de regelmatige metingen door het KNMI) meemaakten. We vergelijken de waarnemingen zoals die tussen 1 en 15 januari 2007 en 2010 zijn doorgegeven via www.natuurkalender.nl.

Planten

	Bloeiende hazelaar

Het grootste verschil is te zien bij de planten. In de eerste helft van januari 2007 waren er al 24 verschillende soorten bloeiende planten en bomen doorgegeven: samen goed voor 168 waarnemingen. Met name hazelaars, sneeuwklokjes en speenkruid stonden toen al uitbundig te bloeien, maar ook soorten als witte dovenetel, els, maarts viooltje en klein hoefblad werden al gezien. In 2010 moeten we het doen met slechts een enkele bloeiende hazelaar (Tabel 1).

2007				2010
Hazelaar	Dotterbloem	Gele kornoelje	Kropaar	Hazelaar
Sneeuwklokje	Zwarte els	Boterbloem	Gewone margriet
Speenkruid	Klein hoefblad	Echte koekoeksbloem	Witte Paardenkastanje
Witte dovenetel	Brem	Witte els	Pinksterbloem

Tabel 1. Bloeiende planten en bomen doorgegeven via www.natuurkalender.nl in januari 2007 en 2010

Vogels

	Kramsvogel

Wat betreft vogels is het beeld minder duidelijk. Hier overwinterende soorten hebben natuurlijk ook niet de mogelijkheid van de planten om nog even lekker in winterrust te blijven. In 2007 werden er 18 soorten waargenomen (115 waarnemingen) en in 2010 16 (118 waarnemingen). Tien soorten kwamen in beide jaren voor; de rest in één van beide jaren (Tabel 2). Opvallend is dat de zanglijster, een soort die normaalgesproken in januari, februari of maart voor het eerst gehoord wordt, begin januari 2007 al duidelijk van de partij was, terwijl hij zich dit jaar nog maar nauwelijks heeft laten horen. Blijkbaar vindt hij het nog te koud om zich klaar te maken voor zijn broedseizoen. Dit jaar worden er opvallend veel kramsvogels en koperwieken gemeld, terwijl dat anders veel minder het geval is. Waarschijnlijk trekken deze vogels nu meer naar de bebouwing om voedsel te zoeken.

Beide jaren	2007	2010
Zanglijster	Kievit	Geelgors
Grote bonte specht	Roodborsttapuit	Kraanvogel
Smient	Goudplevier	Regenwulp
Zwartkop	Tjiftjaf	Nonnetje
Grote zaagbek	Koolmees	Rietzanger
Vink	Nachtegaal	Veldleeuwerik
Kolgans	Zwarte roodstaart
Graspieper	Wilde eend (eerste jongen)
Koperwiek
Kramsvogel

Tabel 2. Vogels doorgegeven via www.natuurkalender.nl in januari 2007 en 2010

Andere dieren

	Bruine kikker

V linders, zoogdieren en amfibieën werden in 2007 duidelijk meer gezien dan dit jaar. Drie jaar geleden kwamen overwinterende vlinders als atalanta, citroenvlinder en dagpauw begin januari al eens tevoorschijn; dit jaar werd alleen een enkele dagpauwoog gezien. In januari 2007 ontwaakten er ook al een paar egels, kikkers en padden uit hun winterslaap; dat was dit jaar gelukkig niet het geval.

Wilt u precies weten welke soorten in welk jaar wanneer gezien worden? Kijk dan op www.natuurkalender.nl. Hier kunt u ook uw eigen eerste waarnemingen doorgeven.

Tekst: Sara Mulder, De Natuurkalender
Foto’s van boven naar onder: Psy guy, GNU-licentie voor vrije documentatie; Arnold van Vliet; Soebe, Wikimedia Commons; Arnold van Rijsewijk