Schietmotten in de mottenbak
Bericht uitgegeven door Natuurbericht [land] op [publicatiedatum]
Schietmotten zijn een vrij onbekende insectenorde waarvan de larven beter bekend zijn als kokerjuffers. Doordat de meeste soorten gebonden zijn aan zuiver water met een hoge ecologische waterkwaliteit, zijn het goede bio-indicatoren. Aangezien het merendeel van de waterlichamen geen goede ecologische waterkwaliteit heeft, hoeft het niet te verwonderen dat de meeste soorten schietmotten zeer zeldzaam zijn. Onderzoek naar schietmotten staat in Vlaanderen nog in zijn kinderschoenen, maar mogelijk kan het inzetten van nachtvlindervallen belangrijke gegevens verstrekken.
Schietmotten (Trichoptera) leggen hun eieren in of vlak boven het water. Kokerjuffers maken vaak een huisje van een plantaardig materiaal, slakkenhuisjes of steentjes, maar andere soorten zijn dan weer vrijlevend. Er zijn zowel planteneters, detrivoren als predatoren. Sommige daarvan maken zelfs een netje waarmee ze het water filteren en zo prooien vangen. Volwassen dieren leven dus in de buurt van waterrijke gebieden en de meeste soorten zijn nachtactief.
Sinds de jaren negentig zijn er heel wat waterzuiveringsinstallaties bijgekomen die huishoudelijk afvalwater zuiveren, waarvan een aantal minder gevoelige soorten al heeft kunnen profiteren. Ook de strengere milieunormen hadden reeds een positieve invloed. Toch blijven overbemesting en pesticidengebruik in de landbouw, riooloverstorten, rechttrekking van waterlopen, oeverversteviging, plaatsing van stuwen, …voor een negatieve impact zorgen.
Tijdens de monitoring van nachtvlinders worden vaak ook schietmotten gevangen in lichtvallen. In tegenstelling tot nachtvlinders hebben schietmotten geen schubben op de vleugels, maar wel talrijke haren. Daarnaast hebben schietmotten ook geen roltong zoals nachtvlinders. Er worden steeds meer foto’s van schietmotten gepost op het invoerportaal www.waarnemingen.be en die worden indien mogelijk steeds op naam gebracht. Er zijn echter slechts een beperkt aantal goede vliegers en heel wat soorten zullen enkel worden gevangen wanneer de lichtval vlak langs het water staat. Net zoals bij nachtvlinders komen niet alle soorten af op licht en met een sleepnet door de oevervegetatie slepen, kan dan ook een goede aanvulling zijn om schietmotten te inventariseren.
In Vlaanderen werden al 127 soorten schietmotten aangetroffen, in Belgie 207 en in Nederland 182. Recent werden alle kokerjuffers gedetermineerd die tijdens de waterkwaliteitsmonitoring van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) werden bemonsterd. Hierdoor is de verspreiding van soorten van stromend water in Vlaanderen reeds vrij goed bekend. Over soorten van stilstaande wateren, zoals vennen, meren en moerassen, valt echter nog heel wat te ontdekken.
Momenteel bestaat nog geen toegankelijke literatuur voor schietmotten: alleen een Europees werk met enkel tekeningen van genitaliën zonder sleutel of onvolledige Engelse sleutels. In samenwerking met enkele Nederlandse collega’s wordt echter hard gewerkt aan een nieuwe determinatiesleutel voor de Benelux.
Daarnaast blijken steeds meer soorten in het veld herkenbaar te zijn en daarom wordt ook gewerkt aan een veldgids met foto’s van de verschillende soorten schietmotten. Wie op de hoogte wil blijven van wat er rond schietmotten gebeurt, kan terecht op de website van EIS Nederland. Bij de auteur van dit bericht is het mogelijk om je te abonneren op de Digitale Kokerjuffer.
In het invoerportaal www.waarnemingen.be is het nu al mogelijk om een overzicht te krijgen van alle gefotografeerde soorten.
Tekst en foto's: Koen Lock