Een champignon met toverkracht

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie en Paddenstoelenwerkgroep Mycoflora [land] op [publicatiedatum]

In een oude spoorwegberm in Wilrijk/Mortsel werd begin november een opmerkelijke champignon gevonden. Deze steenharde, forse paddenstoelen braken uit de grond en hadden nog heel wat aarde op hun hoed. Al gauw werd duidelijk dat het niets anders kon zijn dan de Toverchampignon, een soort waarvan zelfs bekend staat dat ze door beton heen kan breken. Beton is er genoeg hier voor de Toverchampignon, toch is het pas de tweede keer dat deze opmerkelijke soort in Vlaanderen wordt gezien.

Begin november werd de aandacht van Yves Joris getrokken door een groep forse zwammen op een berm tussen Wilrijk en Mortsel. Over deze 8 m hoge, honderd jaar oude berm liep het vroegere militaire ringspoor tussen de verschillende forten van de Brialmontgordel. Ongeveer 40 jaar geleden werden de treinsporen verwijderd en is deze berm geleidelijk aan opnieuw door de natuur ingenomen.

De forse zwammen met hun wijnrode, paarse tot donkerrode hoeden groeiden zowel alleen als in bundels en hadden allemaal een ‘laagje aarde’ op hun hoed. Helaas waren de eerst gevonden exemplaren niet meer zo vers, sommigen zagen zelfs al donkerrood van de ouderdom. Opvallend was dat de zwam onmiddellijk geel kleurde bij het doorsnijden. Na een hele zoektocht via verschillende determinatiewerken kwam de gelukkige vinder tot de conclusie dat dit de zeldzame Toverchampignon moest zijn. Alle kenmerken waren er, behalve de snelle omslag naar wijnrood en de opstaande beursrand. Toen wat later in de buurt één jong, vers exemplaar, werd gevonden, bleken beide kenmerken aanwezig en werd de determinatie bevestigd.

De “Toverchampignon” kreeg zijn naam van de Nederlanders, die de soort in 1973 ontdekten als “nieuw voor de wetenschap”. Door de snelle geel- en daarna roodverkleuring deed de soort denken aan een “toverbol”, het snoepgoed dat verschillende kleuren aanneemt van zodra je erop begint te zuigen.

Ondertussen is de Toverchampignon van verschillende plaatsen in Nederland bekend, maar in de buurlanden duikt hij slechts sporadisch op. Er is één waarneming bekend uit Nordrhein-Westfalen en de zwam dook sinds 2000 twee keer op in Engeland.
De vondst in Wilrijk is pas de tweede voor Vlaanderen, nadat de soort in Schilde in 2005 voor het eerst is gezien.

In het Nederlands natuurbericht over de Toverchampignon lezen we dat de Nederlandse mycologen zich vragen stellen over de oorsprong van deze opmerkelijke soort. Door het grote aantal vindplaatsen rondom Amsterdam en de korte afstand tot Schiphol lijkt het mogelijk dat de soort door internationaal vliegtransport in Nederland terechtkwam. Deze veronderstelling wordt gesteund door het feit dat de Toverchampignon recent in een nieuw geslacht werd geplaatst (van Agaricus naar Allopsalliota), dat nauw verwant is aan een groep paddenstoelen uit Tropisch Afrika. Ook bij onze vondst is de invloed van het internationaal transport niet uitgesloten: het vliegveld van Deurne is slechts een kilometer verwijderd van de vindplaats en op de verhoogde berm heeft er vroeger civiel spoorverkeer plaatsgehad.

Tekst: Roosmarijn Steeman, Natuurpunt Studie & Yves Joris, Paddenstoelenwerkgroep Mycoflora, Land van Reyen
Foto’s: Yves Joris