Veldleeuweriken verkiezen vliegbases Defensie
Bericht uitgegeven door Dienst Vastgoed Defensie [land] op [publicatiedatum]
In weerwil van de landelijke achteruitgang doet de veldleeuwerik het relatief goed op de schrale graslanden van Defensie. Dit blijkt uit de resultaten van de broedvogelmonitoring van Defensie die op de Landelijke Dag van SOVON Vogelonderzoek Nederland gepresenteerd werden door Niels Gilissen, fauna-ecoloog bij Defensie. Hij signeerde daar ook zijn recent uitgekomen boek Missie Natuur, over natuur en landschap op defensieterreinen.
De veldleeuwerik is in Nederland sinds de jaren zeventig met meer dan 90 procent afgenomen. Gilissen laat zien dat de veldleeuweriken de laatste 15 jaar op defensieterreinen een veel minder desastreuse populatieontwikkeling doormaken. Op de heidevelden van Defensie is de trend min of meer stabiel. Op de graslanden van de vliegbases op de zandgronden en de Marnewaard doet de soort het nog beter, met in veel terreinen zelfs positieve aantalsontwikkelingen. Volgens Gilissen is het graslandbeheer de belangrijkste factor voor deze ontwikkelingen.
Op de vliegveldgraslanden wordt bemesting geheel achterwege gelaten en wordt een tot twee keer per jaar gemaaid met afvoer van het maaisel. Dit zogenaamde verschralingsbeheer is gericht op het ontwikkelen en in stand houden van een vegetatie waarin grotere vogels, een probleem voor de vliegveiligheid, zich niet thuis voelen. Het resultaat zijn open graslandvegetaties met een hoger aanbod aan insecten, kruiden en nectar dan in reguliere graslanden en met minder meeuwen, spreeuwen, duiven en andere vogelsoorten waar de vliegers last van hebben.
Veldleeuweriken daarentegen doen het wel goed op deze graslanden. Dat de populaties van Defensie van regionale betekenis zijn werd onlangs nog bevestigd door onderzoek van de Werkgroep Grauwe Kiekendief op de Marnewaard, een oefenterrein van Defensie. Maar ook, en met name, de vliegbases vervullen een belangrijke rol als kerngebied voor de soort. Dit wordt duidelijk uit de dichtheidskaart van de soort in Noord-Brabant, waar vijf van de acht vliegbases van Nederland liggen. De kaart laat een verrassend beeld zien: De populaties veldleeuweriken op de vliegvelden van Defensie springen er uit en de startbanen zijn zelfs als rode strepen herkenbaar. Defensie heeft hier een bijzondere verantwoordelijkheid voor deze vogel en andere soorten van schrale graslanden. Dit gegeven is van belang bij het bepalen van het toekomstige beheer, waarbij op de lange termijn voldoende geschikt habitat voor de soort aanwezig moet blijven.
In de toekomst willen de defensie-ecologen hun kennis vergroten van de relatie tussen het graslandbeheer en andere factoren enerzijds en de ontwikkelingen van de populaties van graslandsoorten anderzijds. Gilissen wil dat het liefst in samenwerking met externe onderzoekers en terreinbeheerders doen. De kennis over het beheer van Defensie kan dan mogelijk ook worden toegepast in gebieden van andere terreinbeheerders.
Onlangs heeft Gilissen, naast ecoloog ook natuurfotograaf, de natuur op alle defensieterreinen in Nederland vereeuwigd in zijn boek Missie Natuur. Hierin zijn historie, interviews, achtergronden en 49 terreinbeschrijvingen gebundeld, geïllustreerd met vele prachtige en unieke foto’s. Het boek is onder andere verkrijgbaar bij de webwinkel van de KNNV-Uitgeverij (€19,95).
Meer lezen
- Presentatie van Niels Gilissen op de SOVON-dag: www.slideshare.net/SOVON/natuur-op-defensieterreinen-niels-gilissen
- Rapport 'Minder wormen, minder ongelukken? Verschraling van graslanden bij de Koninklijke Luchtmacht' (0,5 MB)
- Rapport 'Vogelaanvaringspreventie bij Defensie' (0,3 MB)
Tekst en foto’s: Niels Gilissen, fauna-ecoloog, Dienst Vastgoed Defensie
Kaart: Henk Sierdsema, SOVON Vogelonderzoek Nederland