Boommarter verkeer

Twee op drie zoogdiersoorten bedreigd in Vlaanderen

2-MEI-2014 - Het gaat niet goed met de Vlaamse zoogdieren. Voor twee derde van de soorten is het onzeker of ze hier nog kunnen overleven. Dat staat te lezen in de nieuwe Rode Lijst van zoogdieren, een rapport dat tot stand kwam onder coördinatie van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en waaraan Natuurpunt meegewerkt heeft.

Bericht uitgegeven door Natuurpunt [land] op [publicatiedatum]

Het gaat niet goed met de Vlaamse zoogdieren. Voor twee derde van de soorten is het onzeker of ze hier nog kunnen overleven. Dat staat te lezen in de nieuwe Rode Lijst van zoogdieren, een rapport dat tot stand kwam onder coördinatie van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en waaraan Natuurpunt meegewerkt heeft. Er is geen tijd te verliezen voor soorten als de Boommarter, de Eikelmuis en de groep van vleermuizen. Enkele concrete actieplannen om onze soorten te redden liggen klaar, maar de Vlaamse regering heeft de afgelopen legislatuur geen enkel van die plannen goedgekeurd of uitgevoerd.  

Een Rode Lijst is een lijst van een groep onderzochte planten of dieren die analyseert hoe groot de kans is dat een soort in Vlaanderen zal uitsterven. Het INBO coördineert de samenstelling van de Rode Lijsten, maar het is aan de minister van Natuur om ze te bekrachtigen. Rode Lijsten zijn goede indicatoren voor het beleid. Ze geven aan voor welke soorten bijkomende beschermingsacties nodig zijn. De 88.701 gegevens voor deze lijst werden verzameld door een samenwerkend team van professionele en vrijwillige onderzoekers van het INBO, Natuurpunt, het KBIN, LIKONA, JNM en de Kerkuilwerkgroep.

Voor soorten als de Boommarter en de Das is de versnippering van onze natuur in combinatie met het drukke wegennet de grootste uitdaging. (foto: Karen Vanbelle)

De resultaten van de nieuwe Rode Lijst spreken boekdelen: 64 procent van de Vlaamse zoogdiersoorten is momenteel in mindere of meerdere mate bedreigd. Hoe dramatisch is dat? De lijst is moeilijk te vergelijken met de vorige Rode Lijst voor zoogdieren uit 1994 omdat destijds een heel andere methodiek gebruikt werd. Twee andere Rode Lijsten die volgens dezelfde IUCN-criteria opgesteld werden, lenen zich beter voor een vergelijking: de Rode Lijst van Nederland (2007) en die van van Wallonië (2011). Daaruit blijkt dat Vlaanderen opvallend slechter scoort dan de omliggende regio’s: in het dichtbevolkte Nederland is 41 procent van de zoogdieren bedreigd, in Wallonië 26 procent.

Het dichtst bij de afgrond staan soorten als Boommarter, Otter, Hazelmuis, Vale vleermuis en Wilde kat. Niet toevallig gaat het om soorten die hogere eisen stellen aan hun leefomgeving (verbonden bosgebieden, zuiver water vol vis, natuurlijke akkerranden, licht- en lawaaiarme schuilplekken). Dat precies die soorten het moeilijk krijgen, vormt een indicatie dat de kwaliteit van onze natuur en ons landschap achteruitboert.

Nog opvallend in deze Rode Lijst, is het hoge aantal muizensoorten dat in gevaar is. Zo duiken de veldmuizen massaal in het rood. Soorten die vroeger erg algemeen waren, zoals de Veldspitsmuis, lijken nu in vrije val te zijn. In tegenstelling tot de oorzaken, zijn de gevolgen wel duidelijk: veldmuizen vormen belangrijk basisvoedsel voor dagroofvogels, uilen, de bedreigde Grauwe klauwier, Wezel, Hermelijn en de kwetsbare Bunzing. Ze vormen een essentiële schakel in het ecosysteem en zijn bepalend voor de toekomst van andere kwetsbare soorten.

De vrije val van de veldspitsmuizen vormt een risico voor andere schakels in het ecosysteem (Foto: Rollin Verlinde)Op dit moment wordt op Vlaams niveau geen enkel zoogdier actief beschermd en blijft het bij lokale initiatieven. Een voorbeeld is Plan Boommarter in Halle: een plan dat een groot bos- en natuurcomplex ten zuiden van Halle wil creëren. Bestaande bos- en natuurelementen worden versterkt, omgevormd of uitgebreid. Het is jammer dat alleen Halle een lokaal plan heeft voor de boommarter: een Vlaams plan is nodig om de toekomst van deze sterk bedreigde soort veilig te stellen.

Op papier wordt wel al werk gemaakt van de bescherming voor de verschillende vleermuissoorten, de wilde hamster en de bever via een soortbeschermingsprogramma, een wettelijk instrument om op het terrein maatregelen te kunnen nemen, denk aan: houtkanten aanplanten langs akkers, vleermuiskelders inrichten, waterkwaliteit verbeteren, natuur verbinden met groene corridors en faunatunnels. Maar de uitvoeringstermijn ervan is nog niet bepaald en de budgetten ontbreken nog.

Natuurpunt trekt aan de alarmbel: het is hoog tijd om actie te ondernemen, anders dreigen we te laat te komen. Wellicht is dat nu al het geval voor de wilde hamster: ondanks de beschermingsmaatregelen en gerichte uitzettingen is de soort zo goed als uitgestorven in Vlaanderen.

Tekst: Benno Geertsma, Natuurpunt Beleid & Diemer Vercayie, Natuurpunt Studie
Foto: Rollin Verlinde, Karen Vanbelle