hoog water - primair
30-JAN-2020 - Vijfentwintig jaar geleden, op 31 januari 1995, werden meer dan 200.000 mensen geëvacueerd uit het rivierengebied. Het hoge water dreigde de dijken te doorbreken en dan zouden grote delen van de Tieler- en Culemborgerwaarden meters onder water komen te staan. Gelukkig kwam het niet zover, maar dankzij dit hoge water raakte wel de natuurontwikkeling in een stroomversnelling.

De uiterwaarden bij Culemborg waren soortenarm grasland of maisakkerDe uiterwaarden stonden vol water en op sommige plekken was het nog maar een halve meter onder de top van de dijk. De verwachting was dat het verder zou stijgen, want in Duitsland regende het weer en Keulen was al ondergelopen. Maar vooral de sterkte van de dijken baarde zorgen; met name de Waaldijk stond op sommige plekken op breken. Culemborg was een van de plaatsen die moest evacueren en iedereen moest huis en haard verlaten. Veel spullen werden naar zolder gebracht, want daar zou het waarschijnlijk droog blijven. Ook het clubhuis van de Natuur- en Vogelwacht Culemborg (NVWC) moest worden ontruimd en de bibliotheek, met meer dan 1000 prachtige natuurboeken en rapporten, werd veiliggesteld. Meer dan 200.000 mensen en een miljoen stuks vee werd op die gedenkwaardige dag geëvacueerd. Het was de grootste evacuatie sinds de Tweede Wereldoorlog. Gelukkig kon iedereen na een dag of drie weer terug naar huis, want de dijken hadden het, ook door de vele zandzakken, gelukkig gehouden.

De Baarsemwaard na natuurontwikkeling met inzetjes: kattendoorn, argusvlinder, galloway & blauwborst

Grote machines wonnen klei voor de dijkversterking en ontwikkelden natuurDoor deze, voor sommigen traumatische, ervaring werd er wel haast gemaakt met de versterking van de rivierdijken, want dit mocht niet nog een keer gebeuren! En dit zorgde weer voor een geweldige kans om de ideeën over natuurontwikkeling concreet te maken. De NVWC had in de jaren daarvoor al aangedrongen op natuurontwikkeling in de uiterwaarden en ook de gemeente Culemborg en Waterschap Rivierenland wilden hier graag mee aan de slag. Toen de dijken versterkt moesten worden en door Rijkswaterstaat ‘Ruimte voor de rivier’ werd gestart, ging het allemaal snel. De graslanden en maisakkers veranderden in strangen, moerassen en bloemrijke ruigten. Op de zomerdijk kwam prachtige stroomdalflora met kruisdistel en kattendoorn en ook de vogel- en vlinderbevolking veranderde snel. In de eerste jaren verschenen veel pioniersoorten als kluut, kleine plevier en visdief, later veel water- en moerasvogels, en nog weer later de ruigte en struweelsoorten waaronder de blauwborst. De koolwitjes bleven er wel, maar kregen gezelschap van veel icarus- en bruin blauwtjes, zwartsprietdikkopjes en de argusvlinder. Zonder het hoge water en de evacuatie van 25 jaar geleden die nu wordt herdacht, zou hier een heel ander en veel minder soortenrijke uiterwaard liggen. Wilt u er meer over weten? Vrijdag en zaterdag is er een lezing en een excursie over deze nieuwe natuur bij Culemborg.

Tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting & Natuur- en Vogelwacht Culemborg
Foto’s: Annette van Berkel (leadfoto hoog water) & Kars Veling