Natuurbeheer: zet natuurlijke processen voorop
ARK Rewilding NederlandDat is voor sommige klassiek geschoolde natuurbeheerders wennen. We zijn zó gewend om oude vormen van landgebruik (de landbouw van vroeger) als natuurbeheer te zien, dat velen denken dat heide, blauwgraslanden of orchideeënvelden natuurlijk zijn. Alle soorten planten en dieren in zo’n leefgemeenschap bestonden al, voordat de mens ze door vormen van landgebruik op deze manier bijeenbracht.
Natuur is al heel lang goed in natuur zijn
Een belangrijk onderdeel van rewilding is het herstellen van natuurlijke processen. Zodat de natuur zich wilder en robuuster kan ontwikkelen. Bij deze processen horen onder andere overstromingen, het vrije en extensieve begrazen door grote grazers, migratie, wind en vuur. Het kan ook gaan over het laten liggen van dood hout of dode dieren, het vrij laten meanderen van een rivier of het loslaten van beheer. Vaak zijn het variaties op ‘niets doen’ – en daar is lef voor nodig. En vertrouwen dat als natuur de ruimte en tijd krijgt, het resultaat natuur is die aangepast is aan het leven op die plek. De planten en dieren die daarbij horen vinden vaak hun weg naar deze gebieden. Dat is een proces vol verrassingen en lessen in terughoudendheid: nature knows best.
Internationale ervaringen gebundeld
De afgelopen drie jaar was ARK Rewilding Nederland actief in het EU-Erasmus+ project Process Oriented Nature Conservation, PONC. In dit project werkten zes partners uit vijf verschillende landen samen. Het doel was het bundelen van ervaringen en kennis en het verkrijgen van nieuwe inzichten over natuurlijke processen en ‘procesnatuur’ in landschappen waarin mensen een grote rol spelen. Nederland en andere West-Europese landen zijn daarvoor een geschikte proeftuin.
Agriwilding en andere geleerde lessen
Projectpartners uit Zweden, Roemenië, België, Engeland en Nederland hebben door de verschillende geografische locaties, culturen, (eco)systemen en achtergronden, allemaal een verschillende aanpak en focus ontwikkeld rondom rewilding. Wat wij delen is het streven naar meer wildere natuur. Rekening houden met de omgeving waarin wij leven is hierbij de sleutel tot succes. Een voorbeeld is ‘agriwilding’, dat een brug vormt tussen natuur- en landbouwgebieden: agrarische rewilding zoekt naar het laten samengaan van een agrarisch landgebruik met een zo natuurlijk mogelijke manier van toepassen van natuurlijke processen. Agriwilding maakt gebruik van kuddes grote grazers die rouleren tussen verschillende stukken land. Hierdoor krijgt het begraasde land de tijd zich te herstellen, voordat de kudde hier later naar terugkeert. Dit bootst de natuurlijke migratie van grote grazers, zoals het in de vrije natuur gebeurt, deels na en dat leidt tot een hogere biodiversiteit vergeleken met continue begrazing zoals in de traditionele veehouderij de norm is. Kennis en ervaring om het concept van agriwilding toe te passen werden tijdens het project opgedaan en kunnen ons helpen om de transitie van conventionele landbouw tot agriwilding samen met de boeren te realiseren.
Hoe kom je meer te weten over PONC?
Tijdens het project werden meerdere bijeenkomsten georganiseerd. Vanuit ARK waren dat excursies en een lezingen waarin over aspecten van procesnatuur en het herstel hiervan verteld werden.
Drie jaar samenwerkingen, workshops en veldbezoeken werden in juni in België met een eindevenement afgesloten. Een middag vol inspirerende en leerzame lezingen door experts zoals Charlie Burrell van Knepp Estate uit Engeland, werd gevolgd door één dag met excursies naar voorbeeldgebieden zoals Bosland in België, Kempen-Broek en de Maasvallei in het grensgebied. Meer hierover is te vinden op de website van ARK.
We hopen dat het enthousiasme voor natuurlijke processen in het natuurbeheer hiermee verder wordt aangewakkerd. Process-oriented nature conservation is de kinderschoenen allang ontgroeid. Het bewijs stapelt zich op dat het herstellen van natuurlijke processen een zeer belangrijke bijdrage levert aan het behouden van biodiversiteit. Geef natuur ruimte, tijd en autonomie, en er gebeurt regelmatig wat niemand voor mogelijk hield. En daarmee levert 'procesnatuur' misschien wel dat meest kostbare wat zó hard nodig is: hoop voor de toekomst.
De opgedane kennis en ervaringen van het Process oriented nature conservation-project worden vastgelegd in een handboek. Aan de hand van de bijeenkomsten, discussies en gesprekken en voorbeelden uit de praktijk worden onder andere uitdagingen en mogelijke oplossingen bij het toepassen van rewilding beschreven. Het handboek is vanaf het najaar van 2023 online verkrijgbaar en zal via de ARK-website gedeeld worden (Bron: ARK Rewilding Nederland)
Tekst: Lucy Dötig, Judith Slagt en Lars Soerink, ARK Rewilding Nederland
Foto's: Peter Veldt, Stroming en ARK Rewilding Nederland (leadfoto: luchtfoto van stierenkuilen in de Gelderse Poort); Twan Teunissen, ARK Rewilding Nederland; Jeroen Helmer, ARK Rewilding Nederland
Film: ARK Rewilding Nederland