Warmte jaagt eikenprocessierups uit ei

Kenniscentrum Eikenprocessierups
2-APR-2021 - Op 1 april 2021 zijn de eerste eitjes uitgekomen in Limburg, Noord Brabant en Overijssel. In Drenthe waren ze nog dicht. Ze zijn een week eerder dan verwacht. Waarschijnlijk door de uitzonderlijk hoge temperaturen van de afgelopen dagen. Doordat de bladontplooiing van eiken nog even op zich laat wachten, zijn de rupsen kwetsbaar voor natuurlijke vijanden. Half mei worden de brandharen verwacht.

De eikenprocessierupsen zitten al maanden als kleine rupsjes in hun eitjes te wachten op de juiste omstandigheden om tevoorschijn te komen. Een eerste prognose van de uitkomstdatum, gebaseerd op de langetermijnweersverwachting, was 11 april. Die werd later bijgesteld naar 8 april. De recordhoge maximumtemperatuur van meer dan 25 graden Celsius op veel plaatsen op 31 maart is blijkbaar het signaal geweest waar de eikenprocessierupsen op zaten te wachten. Ze zijn dus een week eerder actief geworden dan verwacht. Het is overigens niet het vroegste jaar ooit. In 2014 kwamen de eerste eitjes al op 30 maart uit. Twee dagen eerder dan dit jaar. In 2019 kwamen de eerste rupsen op 5 april uit het ei en in 2020 op 6 april. 

Eerste eikenprocessierupsen uit het ei op 1 april 2021

Voor de komende weken wordt koud weer verwacht. Dit is geen probleem voor de jonge rupsen. In het eerste larvestadium zijn de eikenprocessierupsen niet afhankelijk van blad. Ze vreten aan de knoppen van de eiken. Ze kunnen lang met beperkte hoeveelheden voedsel overleven. Daarnaast zijn ze vorstbestendig, mochten ze nog met kou te maken krijgen. Zodra de eiken uitlopen vervellen ze naar het tweede larvestadium.

Eikenprocessierupsen lang kwetsbaar voor natuurlijke vijanden

Ondanks dat ze geruime tijd zonder blad kunnen overleven, zijn ze in deze fase wel kwetsbaar. Ze kunnen ten prooi vallen aan allerlei predatoren zoals vogels, mieren, wantsen en spinnen. Die kwetsbare fase zou wel eens lang kunnen duren dit jaar. Op basis van de temperatuursomverwachting van De Natuurkalender verwachten we dat de eerste eiken pas rond half april hun bladeren ontplooien. De komende weken zakt de temperatuur flink naar beneden wat de ontwikkeling vertraagt. Pas rond eind april zal de helft van de eiken het eerste blad ontplooid hebben. Mogelijk dat de zeer hoge temperaturen van de afgelopen dagen het proces van bladontplooiing wat versneld heeft. Zie je dat eiken hun bladeren ontplooien, geef dat dan door via Natuurkalender.nl. Dit kan anoniem of met een Nature Today account.

De lage temperaturen in de komende weken kan ook gevolgen hebben voor de spreiding in de uitkomst van de eitjes. Momenteel zijn nog diverse eipakketten gesloten en onder invloed van de verwachte lagere temperaturen kan de uitkomst van deze eipakketjes vertragen.

Gesloten eipakket op 1 april 2021

Brandharen pas medio mei

De processierupsen hebben bij het uit het ei komen nog geen brandharen. Op basis van de huidige langetermijnweersverwachting zullen ze pas medio mei hun eerste brandharen ontwikkelen. Eind mei, begin juni, zullen dan de eerste nesten zichtbaar worden.

Tekst: Kenniscentrum Eikenprocessierups: Silvia Hellingman, Hellingman Onderzoek en Advies; Henry Kuppen, Terra Nostra; Arnold van Vliet & Hidde Hofhuis, Wageningen University; Henk Jans, Jans Consultancy Gezondheid en Milieu; Joop Spijker, Wageningen Environmental Research
Foto’s: Henry Kuppen, Kenniscentrum Eikenprocessierups