Ditmaal echt: Grote Zaagbek is nieuwe broedvogel in Nederland

In de eerste week van juni werden op verschillende plekken op het Ketelmeer vrouwtjes Grote Zaagbek met kleine jongen waargenomen. Het ging om drie families met in totaal twintig jongen. De ontdekkers zagen later nogmaals twee vrouwtjes met elk vijf jongen en sluiten daarom niet uit dat er meer zaagbekken hebben gebroed. Waarschijnlijk hebben de vrouwtjes ergens tussen de basaltstenen langs de oever van de IJsselmonding hun nest gemaakt.

Cor Fikkert: "Het zijn schuwe eenden. Als er gevaar dreigt, gaan de jongen er pijlsnel vandoor. Tijdens het speuren naar voedsel houden ze hun kopjes onder het wateroppervlak, net zoals volwassen vogels dat doen. Een prachtig gezicht."

Langverwacht

Al is de ontdekking spectaculair te noemen, deze nieuwe broedvogel komt niet helemaal als een verrassing. In het laatste decennium werden geregeld waarnemingen in de zomermaanden gedaan, maar nooit was met zekerheid vast te stellen dat het vogels betrof die in de buurt hadden gebroed. Op het Ketelmeer werden bijvoorbeeld al eerder groepjes volgroeide vogels gezien met daartussen waarschijnlijk ook jonge dieren, zo schrijft Fikkert op zijn blog. Zodra jonge eenden kunnen vliegen is het echter onzeker waar ze uit het ei zijn gekomen.

Uitbreiding

Deze nieuwe vestiging, hoe pril ook, past in de decennialange uitbreiding van het broedareaal van deze eendensoort in Centraal-Europa. Vanuit de broedgebieden in de Alpen zijn Grote Zaagbekken al jaren bezig met een opmars. Ze broeden inmiddels in delen van Oost-Frankrijk en op steeds meer plekken in het westen van Duitsland, waaronder het stroomgebied van de Rijn. Onderzoek in Polen laat zien dat door het vervroegd smelten van ijs zaagbekken eerder kunnen broeden en een groter broedsucces hebben. Het verbieden van de jacht op de soort en de verbetering van de waterkwaliteit zijn andere waarschijnlijke oorzaken van de uitbreiding in Europa. Voor Grote Zaagbekken, die onder water naar kleine vissen speuren, mag het water niet te troebel zijn.

Overwinteraar

De Grote Zaagbek is een grote eend die langs meren, rivieren en in kustzones in Europa broedt. In Nederland is de soort vooral bekend als overwinteraar. De grootste aantallen worden doorgaans waargenomen in de periode van november tot en met maart, met het IJsselmeergebied en de grote rivieren als belangrijkste overwinteringsgebieden. De omvang van de winterpopulatie wordt geschat op 4400 tot 9100 individuen. Deze aantallen vertonen jaarlijkse fluctuaties, die samenhangen met de winterse omstandigheden in het Oostzeegebied. Als gevolg van klimaatopwarming vriest de Oostzee steeds minder ver dicht, waardoor in zachte winters een steeds groter deel van de zaagbekken daar blijft overwinteren.

Meer informatie

• Lees de Facebookpost van Martijn de Jonge.
• Bekijk het fotoblog van Cor Fikkert.
• Bezoek de soortenpagina van de Grote Zaagbek op de website van Sovon.

Tekst: Sovon Vogelonderzoek Nederland
Beeld: Cor Fikkert; EBCC 2020 via EBBA2