Records en alarmbellen: zeldzame broedvogels in 2025

Het jaar 2025 bracht landelijk een aantal opmerkelijke broedgevallen en territoria voort. Hieronder volgt een greep uit de bijzondere meldingen. Deze meldingen komen uit het Meetnet Broedvogels – onderdeel van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM) – van Sovon, aangevuld met informatie via onder meer soortwerkgroepen, soortspecialisten, Waarneming.nl, Dutchbirding.nl, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Deltamilieu Projecten. Niet alle gegevens zijn al geverifieerd. Het volledige overzicht verschijnt volgend jaar in de rapportage van Sovon over de broedvogels van 2025.

Spectaculair

Een van de spectaculairste nieuwkomers dit jaar is de grote zaagbek. De broedgevallen van deze langverwachte soort kwamen in dit eerdere bericht al uitgebreid aan bod. Begin juni werden op het Ketelmeer minimaal drie vrouwtjes met kleine jongen ontdekt en gefotografeerd. Grote zaagbekken broeden op verschillende plekken in Engeland en Midden-Europa, dus het is niet helemaal onverwachts dat de soort ook ons land heeft bereikt.

Na decennialange verspreiding over vrijwel alle provincies, komen in ons land sinds 1996 alleen nog op de Sallandse Heuvelrug korhoenders tot broeden. Hier worden door onder andere een gebrek aan stapelvoedsel maar weinig kuikens groot. Om de restpopulatie te behouden werden vanaf 2013 Zweedse vogels bijgeplaatst. In het voorjaar van 2025 bolderden zes korhanen, wat uiteindelijk leidde tot minstens drie kuikens.

Een succesverhaal in 2025 was dat van kraanvogels. Met zeventig paren is het aantal opnieuw toegenomen, in 2024 waren vijftig paren in ons land. Het gros van de paren bouwde een nest en legde eieren. In totaal vlogen 46 jongen uit. Het merendeel van de paren bevond zich in Drenthe en Friesland, maar ze broedden ook in Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant. Het broedsucces van afgelopen voorjaar wordt echter overschaduwd door de recente uitbraak van vogelgriep onder kraanvogels in Europa.

Records bij reigers

Ook voor de kwak was 2025 een topjaar; de 57 getelde paren kwakken vormen een record voor in ieder geval de afgelopen decennia. De meeste paren zaten in Middelburg, waar ze op een eilandje in een park aan de rand van een nieuwbouwwijk broedden. Een groot deel van Nederlandse populatie is uit dierentuinen afkomstig. Deze vogels bevinden zich nog altijd graag in de nabijheid van dierenparken, waar ze makkelijk aan voedsel komen. Zo werden in 2025 wederom broedparen gevonden in en bij Artis en Avifauna.

De koereiger had eveneens een succesvol jaar. Na mislukte broedgevallen in 1998 en 2006 volgden de eerste succesvolle pogingen in 2021. Broedgevallen volgden in 2022 en 2023, met respectievelijk drie en vijf paren. In 2024 zette de reiger al een enorme stap met 41 broedparen, maar in 2025 werd dit record flink overtroffen met minstens 90 paren, verdeeld over negen ‘kolonies’ in ons land. Opvallend was het broedgeval in Avifauna in Alphen aan de Rijn van, een ‘wild’ paartje naast de volière van de in gevangenschap gehouden koereigers.

Gestage groei

Geen reiger, maar wel een record, bij visarenden. De populatie groeit gestaag door: van zes paren in 2024 naar elf paren in 2025. Dit betrof vijf broedgevallen en zes paartjes die in het voorjaar aan een nest bouwden. Het vestigingsproces van visarenden kan enkele jaren duren, doorgaans broeden visarenden pas vanaf hun vierde of vijfde levensjaar. Kortom, er gaat flink wat tijd overheen om van nestjong naar zelf succesvol broeden te gaan.

Terugval

Niet alle zeldzamere soorten hebben afgelopen seizoen succesvol gebroed en sommige floreren al enige tijd niet meer. Voor de steltkluut lijkt 2025 ten opzichte van voorgaande vier jaren minder succesvol. Op dit moment zijn 68 broedparen bekend; de soort doet ogenschijnlijk een stapje terug ten opzichte van 2021-22 en 2024 (rond de 80 tot 90 broedparen), en zeker 2023 (160 tot 180). De paren zaten vrijwel in alle provincies, de soort ontbrak alleen in Limburg en, opvallend, Noord-Holland.

Het aantal broedparen van de blauwe kiekendief is in ons land hard achteruitgegaan. Na de jaren veertig broedden ze vooral op de Waddeneilanden, in het bijzonder op Texel, Terschelling en Ameland. In 1992 broedden er nog 140 paren, maar daarna zette een flinke afname in. Sinds 2014 schommelt het aantal broedparen rond de tien per jaar. Dit jaar was echter wel heel mager: bij het enige broedgeval en territorium in Nederland, op Terschelling, vlogen drie jongen uit.

Van de Europese kanarie werd dit jaar, net als afgelopen jaar, geen enkel territorium bekend. Twee jaar op een rij met nul territoria – op een aantal kort zingende exemplaren na – is een sterke aanwijzing dat de soort een eeuw na het eerste broedgeval in 1922, weer (vrijwel) verdwenen is.

Tot slot willen we graag alle vrijwillige en professionele tellers, districtscoördinatoren, soortwerkgroepen en terreinbeheerders hartelijk bedanken voor hun telinspanningen.

Een uitgebreider overzicht van meldingen van bijzondere broedvogels verscheen in het decembernummer van Sovon-nieuws, het ledenmagazine van Sovon Vogelonderzoek Nederland. Leden van Sovon ontvangen Sovon-nieuws vier keer per jaar. Lid worden van Sovon kan al vanaf €17,50 per jaar. Kijk op sovon.nl/lid voor de mogelijkheden. 

Broedvogel Monitoring Project 

Tekst: Arjan Boele & Caroline van Oostveen, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Beeld: Harvey van Diek (leadfoto: vrouwtje visarend met vis bij nest)