Volwassen vrouwtje (foto: Bert Van der Krieken)

Gewone grottenspin is Europese spin van het jaar

23-NOV-2011 - Dat een ondergrondse levenswijze heel wat aanpassingen vergt beseffen we sinds het epos ‘In de Ban van de Ring’ ons de transformatie van Gollum voorschotelde: vergrote ogen, aangepaste lichaamsvorm en bijzonder gedrag. Grottensoorten in België zijn niet algemeen en de meldingen eerder sporadisch.

Bericht uitgegeven door Arabel [land] op [publicatiedatum]

Dat een ondergrondse levenswijze heel wat aanpassingen vergt beseffen we sinds het epos ‘In de Ban van de Ring’ ons de transformatie van Gollum voorschotelde: vergrote ogen, aangepaste lichaamsvorm en bijzonder gedrag. Grottensoorten in België zijn niet algemeen en de meldingen eerder sporadisch.

Naast vleermuizen zijn grottensoorten in Europa voornamelijk terug te vinden tussen de ongewervelden: insecten, spinnen en verwanten. Naast een handvol springstaarten en kevers, wisten ook enkele spinnensoorten over te schakelen op een leven in duistere ruimtes. Tijdens de jaarlijkse verkiezing van ‘de Europese spin van het Jaar’ kenden Europese spinnendeskundigen deze eer toe aan de Gewone grottenspin, Meta menardi (Latreille 1804). Dit gebeurde voor het eerst in duo met speleologen en grottenbiologen die zelf meer aandacht willen voor de bijzondere biodiversiteit van grotten.

Volwassen vrouwtje van de Gewone grottenspin (foto: Bert Van der Krieken)

De Gewone grottenspin is één van de vijftien gekende soorten strekspinnen (Tetragnathidae) in België. De lichaamslengte loopt bij vrouwtjes op tot 17mm. Deze toch opvallende en vrij grote spin is voornamelijk actief tijdens de vroege zomermaanden, wanneer de voortplanting plaats heeft. Ze kunnen een leeftijd van twee à drie jaar bereiken, wat eerder uitzonderlijk is voor Belgische spinnen.
Ook het jachtgedrag is bijzonder. Hoewel ze wel degelijk een web weeft, jaagt Meta menardi ook actief op de rotsige of stenen wanden van haar woonst op pissebedden, kevers, duizend- en miljoenpoten. Ook overwinterende vlinders en andere kleinere dieren staan occasioneel op het menu. Prooien worden via dunne spinseldraden aan het zeer rudimentaire web bevestigd. Jagen zonder het gebruik van een web wordt in dit geval gezien als een gedragsmatige aanpassing als 'grottensoort'.

In België werd de Gewone grottenspin tot voor kort enkel aangetroffen in grotten, spelonken of verlaten groeves in Wallonië. Pas onlangs werd de soort officiëel ontdekt in Vlaanderen (Limburgse mergelgroeven). Het wetenschappelijke artikel daarover verschijnt in het najaarsnummer van het ARABEL-tijdschrift. Meta menardi blijkt ook te gedijen in andere duistere, lugubere urbane milieus zoals rioleringen, oude beerputten en kelders. Dergelijke plaatsen worden maar weinig onderzocht op hun fauna, met uitzondering van de jaarlijkse vleermuizentellingen van Natuurpunt.

Paniek in Windsor Castle

In 2001 zorgde de soort voor paniek bij Britse royalisten, toen een kolonie ontdekt werd in de nutsgangen onder Windsor Castle. Allerlei sterke verhalen deden de ronde in de media. Toen bleek dat het om een onschuldige soort ging, zette echter geen van de Britse kranten de kemels recht.

Ook de Belgische Arachnologische Vereniging (ARABEL) vestigt dit jaar haar aandacht op de Gewone grottenspin om de verspreiding in België beter in kaart te brengen. We doen een warme oproep om waarnemingen, liefst met foto, door te geven via het dataportaal www.waarnemingen.be.

Houd je ogen wijd open bij een bezoek aan duistere, ondergrondse plekken; de Gewone grottenspin beloert je van op een gladde rotswand!

Tekst: Kevin Lambeets, Belgische Arachnologische Vereniging ARABEL
Meer soortsinfo: ARABEL
Foto: Bert Van der Krieken, ARABEL-beeldbank