Noordhollandse duinen: een bijzonder gebied dat extra zorg nodig heeft

In de provincie Noord-Holland liggen negentien Natura 2000-gebieden. Een groot deel daarvan ligt in de duinen, zoals de Schoorlse Duinen en het Noordhollands Duinreservaat. Deze duingebieden laten goed zien hoe de natuur een belangrijke basis voor ons bestaan biedt. Dat weet ook Peter de Waal Malefijt, projectleider natuurontwikkeling bij de provincie Noord-Holland: “De duinen zijn niet alleen belangrijk voor de kustbescherming en om te genieten van mooie natuur, maar spelen ook een cruciale rol in de drinkwatervoorziening.”

Het Noordhollands Duinreservaat wordt beheerd door drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder PWN. Daarmee is PWN verantwoordelijk voor een stukje typisch Nederlandse natuur, met een enorme variatie aan planten en dieren. “Op dit kleine deel van Nederland komt maar liefst 60 procent van alle soorten voor die we in Nederland hebben”, weet Martijn van Schaik, coördinerend projectmanager natuur en beleving bij PWN. “En die variatie is onmisbaar voor sterke en gezonde natuur.”

Typisch landschap met grote natuurlijke variatie

Dat de duinen zo rijk zijn aan verschillende planten en dieren heeft vooral te maken met verstuiven. Het inwaaien van zand vanaf het westen zorgt voor een voortdurende natuurlijke ‘verjonging’ van het landschap. Daarmee ontstaat een mozaïekachtig landschap van kale zandplekken, lage planten, en struiken en bos, waarin allerlei dieren en planten goed kunnen gedijen. “Bovendien bevat duinzand kalk, wat helpt tegen verzuring van de bodem”, legt Martijn uit. “Dankzij het kalkrijke zand kunnen er typische duinplanten, zoals orchideeën en parnassia, blijven groeien.”

De duinen in Nederland hebben het moeilijk. Omdat verstuiving als bedreiging werd gezien voor dorpen en steden, is de afgelopen eeuwen op veel plekken langs de kust helmgras en bos aangeplant. Martijn: “Doordat het verstuiven afnam en er meer stikstof in het gebied neersloeg, werd de bodem te zuur en te voedselrijk en groeiden de duinen steeds verder dicht met gras, struiken en bomen. Het gevolg is dat we steeds minder van die typische zanderige stukken en graslanden zagen. En dat we steeds meer van de variatie aan planten en dieren verloren.”

Stikstofaanpak en natuurherstel beide belangrijk

Verzuring is voor de Nederlandse natuur al veel langer een probleem, maar krijgt sinds 2019 veel meer aandacht. De Raad van State verplichtte de overheid toen om maatregelen te nemen tegen de stikstofdruk in Natura 2000-gebieden. Stikstofuitstoot door bijvoorbeeld verkeer, industrie en landbouw draagt namelijk sterk bij aan verzuring van de bodem.

In het nieuws gaat het sindsdien vaak over stikstofmaatregelen, zoals duurzamere landbouw en minder hard rijden op de snelweg. "Het belang van natuurherstel zelf krijgt daarbij te weinig aandacht", vindt Martijn. Want wanneer we de natuurlijke processen beter ondersteunen, kan de natuur daarna weer beter voor zichzelf zorgen. “Kalkrijk zand maakt de bodem minder zuur en kan het effect van stikstofneerslag daarmee gedeeltelijk tegengaan.”

Bij het beheer van de duinen werkt PWN nauw samen met de provincie Noord-Holland. In Nederland zijn de provincies namelijk verantwoordelijk voor de Natura 2000-gebieden. Peter de Waal Malefijt: “Zoals alle provincies hebben we op verzoek van het Rijk onlangs onderzocht hoe de natuur ervoor staat in onze stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Daaruit bleek nog eens hoe de natuur op allerlei manieren onder druk staat en extra zorg nodig heeft. Als we niks doen, raken de gevolgen daarvan ons allemaal.”

De Waal Malefijt doelt onder meer op het belang van de duinen voor de kustbescherming en voor de drinkwatervoorziening. Maar natuurlijk zorgen de herstelwerkzaamheden er ook voor dat we met z’n allen kunnen blijven genieten van het unieke open duinlandschap. Want: zorgen wij goed voor de natuur, dan zorgt de natuur goed voor ons.

Tekst en beeld: BIJ12